سن بیولوژیک چیست: محاسبه سن بیولوژیکی (سن واقعی بدن)

اگر از شما بپرسیم که چند سال دارید، پاسخ شما چه خواهد بود؟ 20 سال؟ 30 یا 40 سال؟ آیا این اعداد، سن واقعی شما هستند؟ یعنی دقیقاً همان چیزی که بدنتان می‌گوید؟ در بسیاری از مواقع این طور نیست. وقتی از شما سنتان را می‌پرسیم، سن شناسنامه‌تان را بیان می‌کنید در حالی که سن واقعی بدنتان چیز دیگری است. شما تحت تأثیر شرایط و واقعیت‌های زندگی‌تان شکل می‌گیرید و همین تفاوت در واقعیت‌ها، شما را نسبت به دیگران متمایز می‌کند. همه جزئیات این شرایط روی بدن شما تأثیر می‌گذارند و چه از نظر فیزیکی و چه از نظر روانی، شما را تغییر می‌دهند.

همین مسئله باعث می‌شود گاهی جوان‌تر از سن واقعی و گاهی پیرتر از آن‌چه که سن تقویمی‌تان می‌گوید، باشید. آیا می‌دانید سن بیولوژیکی چیست؟ تا به حال چیزی درباره سن بیولوژیکی بدن شنیده‌اید؟ در این مقاله شما را با مفهوم سن بیولوژیک اشنا می‌کنیم و روش محاسبه سن بیولوژیک بدن را نیز به شما می‌آموزیم.  اگر به این موضوع علاقمندید، تا انتهای مقاله با سایت فارسیرو همراه باشید.

بیشتر بخوانید: بهترین زمان آب خوردن و بدترین موقع نوشیدن آب کی است؟

سن بیولوژیکی چیست؟

اغلب افراد با شنیدن کلمه«سن» به یاد سن شناسنامه‌ای یا اصطلاحاً سن تقویمی می‌افتند. سنی که عدد شمع روی کیک تولدتان را مشخص می‌کند و حاصل تفریق سال تولد از سال جاری است. شاید اگر بخواهیم خودمان را دقیق‌تر بررسی کنیم، به اعداد دیگری برسیم که چه بسا بهتر و درست‌تر توصیفمان می‌کنند. برای مثال احتمالاً تست‌های مختلفی را دیده‌اید که با پرسیدن چند سوال، سن عقلی‌تان را به شما می‌گویند. فارغ از درست یا غلط بودن چنین تست‌هایی، مسئله سن عقلی و چیزهایی از این دست حقیقت دارد. در واقع بدن شما همیشه هم یکسان با سن شناسنامه‌ای جلو نمی‌رود. اما سن زیستی چیست ؟

دو فرد شصت ساله را در نظر بگیرید. یکی چشم‌هایش به لطف عینک می‌بینند و دندان‌هایش نیز مصنوعی‌اند، پا درد و کمر درد دارد و گوش‌هایش نیز سخت می‌شنوند. از طرفی فرد شصت ساله دیگر، هیچ کدام از این مشکلات را نداشته و تنها از فشار خون رنج می‌برد. حالا به نظر شما کدام یکی از این دو نفر جوان‌تر است؟

این دقیقاً  همان چیزی است که آن را «سن بیولوژیک» می‌نامیم. سنی که در واقع میانگینی از میزان سلامت بافت‌های مختلف بدن است و می‌تواند به عنوان شاخصی برای تندرستی در نظر گرفته شود. سن بیولوژیکی بدن به شما نشان می‌دهد که تا بدنتان تا چه اندازه هم‌سو و همراه سن تقویمی‌تان بوده. گاهی ممکن است بدنتان زودتر از سن تقویمی حرکت کند و گاهی نیز ممکن است از این مارتن جا بماند. بدیهی است که ما هیچ وقت نمی‌خواهیم فرسوده‌تر از سنمان باشیم و پیرتر به نظر برسیم.

بهتر است که تناسبی بین سن تقویمی و سن بیولوژیکی وجود داشته باشد و در سنین بالاتر، هرقدر سن بیولوژیکی کمتری داشته باشید، سالم‌ترید. حالا که می‌دانید سن بیولوژیکی یعنی چی، می‌توانیم به عوامل مؤثر بر سن بیولوژیک انسان بپردازیم. عوامل متعددی بر این مسئله تأثیرگذارند. از جمله آن‌ها می‌توان موارد زیر را نام برد:

ژنتیک

در بسیاری از مسائل زندگی وراثت عاملی مهم و تعیین‌کننده است. در اغلب مواقع ژنتیک قدرتمندتر از سبک زندگی است و اثرات خود را بر زندگی نشان می‌دهد. حالا تأثیر ژنتیک بر سن بیولوژیکی بدن چیست؟ اگر به صورت وراثتی از یک بیماری مثل فشارخون رنج می‌برید، این مسئله سن بیولوژیک شما را بالا خواهد برد. بسیاری از بیماری‌ها منشأ ژنتیکی دارند و به همین دلیل، این مورد تأثیر به‌سزایی بر سن واقعی و سن بیولوژیکی دارد. البته در برخی موارد می‌توانید با پیشگیری درست و کنترل کردن عوامل مؤثر، مسائل ژنتیکی را نیز محدود و کنترل کنید. جالب است بدانید هر بیماری، تأثیر مستقیم بر ساختار ژن دارد و به همین دلیل در محاسبه سن بیولوژیک بدن نمایان می‌شود.

سبک زندگی

در بررسی عوامل بروز یا عدم بروز یک پدیده، تقریباً هرجا صحبت از ژنتیک باشد، حرفی از سبک زندگی نیز به میان می‌آید؛ چرا که این دو تأثیرگذارترین عوامل بر زندگی انسان‌اند. در محاسبه سن بیولوژیکی نیز سبک زندگی تأثیر بسیار زیادی دارد. درواقع اغلب به دلیل سبک زندگی نادرست، سن بیولوژیکی بالایی داریم و زودتر از موعد پیر می‌شویم. در تشخیص سن واقعی بدن، زیرمجموعه‌های متعددی از سبک زندگی دخیل‌اند. از نوع تغذیه گرفته تا عادت‌های خواب و استراحت و ورزش کردن، همگی در تعیین سن واقعی بدن تأثیر دارند.

همچنین بخوانید: سبک زندگی فعال چیست؟ فواید، راه ها و موانع داشتن زندگی فعال

اگر غذاهای پر چرب بخورید، روزها تا ظهر در رخت‌خواب باشید و ورزش نکنید، از طرفی دائماً در معرض آفتاب باشید و به پوستتان اهمیت ندهید، از کفش‌های نامناسب استفاده کنید و همیشه استرس داشته باشید، همه این‌ها در کنار هم باعث افزایش سنن بیولوژیک می‌شوند. بنابراین حواستان به سبک زندگی‌تان باشد و سعی کنید یک روتین سالم و درست را پیش بگیرید.

همچنین بخوانید: سبک زندگی سالم چیست | راهکارهای لایف استایل سالم و شاد

تفاوت سن تقویمی و سن بیولوژیکی

اگر زندگی‌تان در معمولی‌ترین حالت ممکن پیش رفته باشد، یعنی به خودتان آسیب نزده باشید اما کاری هم در جهت بهبود وضعیت سلامتی نکرده باشید، از نظر ژنتیکی هم مشکلی گریبان شما را نگرفته باشد، احتمالاً سن بیولوژیک منطبق بر سن تقویمی خواهید داشت. در اغلب مواقع این طور نخواهد بود. عوامل متعددی که در زندگی  با آن‌ها سر و کار دارید، سن بیولوژیکی شما را تغییر می‌دهند. وقتی می‌گوییم سن تقویمی و سن بیولوژیکی با هم تفاوت دارند، به این معناست که بافت‌های بدن نسبت به سن شناسنامه‌ای جوان‌ترند.

مثلاً دو فرد شصت ساله که کمی قبل راجع بهشان صحبت کردیم را به خاطر بیاورید. مورد اول فردی بود که به انواع بیماری‌ها دچار بود. چنین فردی سن بیولوژیکی بالاتر از سن تقویمی خواهد داشت و در محاسبه س واقعی بدن، با اعداد بالاتر از شصت مواجه خواهیم شد. اما در فرد دوم که سبک زندگی سالمی داشت و وراثت هم با او یار بود، در اندازه گیری سن بیولوژیک، به اعداد کوچک‌تر از شصت خواهیم رسید. این دقیقاً مصداق همان جمله‌ایست که با دیدن چنین افرادی به زبان می‌آوریم: «چقدر جوان مانده است». در واقع جوان ماندن یا زود پیر شدن را می‌توان با محاسبه سن بیولوژیک بدن متوجه شد.

محاسبه سن بیولوژیک بدن (تعیین سن واقعی بدن)

برای آزمایش سن بیولوژیکی، باید تقیقاتی بر روی ژن‌ها صورت بگیرد تا تفاوت سن تقویمی و سن بیولوژیکی مشخص شود. این آزمایش‌ها بر روی ژن‌های خاصی انجام می‌شود که به نظر می‌رسد فرایندهای پیری را تنظیم می‌کنند. اگر علاقمند به تست سن بیولوژیکی هستید، خوب است بدانید که می‌توان با پاسخ دادن به چند پرسش ساده، حدود سن بیولوژیکی را تعیین کرد. البته که این روش محاسبه سن واقعی بدن دقیق نیست؛ اما می‌تواند یک محدوده برای سن بیولوژیک شما مشخص کند.

اگر سن واقعی‌تان بیشتر از سن تقویمی‌تان بود، در جهت اصلاح لایف استایلتان اقدام کنید. در ادامه تست تعیین سن بیولوژیکی با چند سوال ساده را برایتان آورده‌ایم. مراحل را یک به یک انجام دهید و مطابق گفته‌ها عمل کنید. البته به غیر از این سوالات، نرم افزار محاسبه سن بیولوژیکی و سایت محاسبه سن بیولوژیکی آنلاین نیز وجود دارند.

بیشتر بخوانید: آموزش ماساژ کف پا ساده و تصویری + فواید ماساژ دادن کف پاها

شرایط فیزیکی بدنتان را بررسی کنید

یکی از مواردی که برای محاسبه سن واقعی بدن استفاده می‌شود، بررسی شرایط فیزیکی بدن است. باید ببینید بدنتان تا چه میزان مطابق با سنتان پیش رفته و آیا هنوز کارایی لازم را دارد یا خیر. وضعیت بدنی را می‌توان در چند دسته بررسی کرد که به شما خواهیم گفت.

• ضربان قلبتان را اندازه بگیرید تا ببینید سن بیولوژیکتان چقدر است. یکی از علائم حیاتی ضربان قلب است که تا حدودی عملکرد مناسب قلب را گزارش می‌کند. اگر ضربان قلب بیشتر از حد نرمال داشته باشید، به این معناست که قلبتان ضعیف شده و برای هر کار کوچکی، نیازمند صرف انرژی زیاد است. اگر ضربان قلب بالاتر از 100 داشته باشید، به اصطلاح پزشکی دچار «تاکی کاردیا» هستید و باید 1 سال به سنتان اضافه کنید.
• مورد بعدی که باید در نظر بگیرید، قدرت بدنی است. حرکت شنا به شما کمک می‌کند تا از میزان قدرت بدنی خودتان آگاه شوید. در شرایطی مناسب سعی کنید حرکت شنا را انجام دهید. اگر کمتر از 10 حرکت رفتید، 1 سال اضافه کنید. اگر بین 10 تا 20 بود، 1 سال و اگر بین 20 تا 30 بود، 2 سال از سن تقویمی خود کم کنید. اگر بیشتر از 30 شنا رفتید، 2 سال از سنتان کم کنید.

همچنین بخوانید: سن عاشقی: بهترین سن برای عاشق شدن چند سالگی است؟

ترکیب‌بندی اندام‌هایتان را بررسی کنید

بررسی ترکیب‌بندی اندام‌ها به شما نشان می‌دهد که چه مقدار انباشت چربی در نقاط مختلف بدنتان دارید. چاقی سیب معمولاً بدترین نوع چاقی درنظر گرفته می‌شود؛ چرا که انباشته شدن چربی در نواحی میانی بدن، ریسک حملات قلبی را افزایش می‌دهد و در واقع یک ریسک فاکتور بسیار جدی در نظر گرفته می‎‌شود. با بررسی مواردی که گفته خواهند شد، سن بیولوژیک خود را محاسبه کنید.

• اندازه‌گیری نسبت دور کمر به دور لگن یک روش خوب برای اندزه‌گیری ترکیب درست اندام‌هاست. نتیجه این نسبت به شما نشان خواهد داد که چربی انباشته دور شکم دارید یا نه. توجه کنید که دور کمر را از 5 سانت بالای ناف اندازه بگیرید. اگر این نسبت بیشتر از 1 باشد، به این معناست که میزان انباشت چربی دور شکمتان بیشتر از حد مطلوب است. البته این در مواقعی صادق است که چاقی بیش از حد نداشته باشید و وزنتان در محدود نرمال باشد. اگر این نسبت بیشتر از 1 بود، یک سال به سن شناسنامه‌تان اضافه کنید.
• مورد بعدی که باید در نظر داشته باشید، شاخص توده بدنی یا BMI است. این عدد می‌تواند ملاک علمی و مناسبی برای بررسی وزن ایده‌آل بدن باشد. در آزمایش سن بیولوژیک، BMI بالاتر از 25 نشان‌دهنده اضافه‌وزن است. برای محاسبه این عدد می‌توانید از وبسایت‌های متعددی که وجود دارند استفاده کنید. بر اساس این شاخص اگر کمبود وزن داشتید، یک سال و اگر اضافه وزن داشتید، دو سال به سنتان اضافه کنید. اگر درگیر چاقی مفرط هستید، 3 سال به سنتان اضافه کنید.

سبک زندگی‌تان را بررسی کنید

همان طور که پیش‌تر گفتیم، سبک زندگی یکی از مهم‌ترین عوامل در محسابه سن بیولوژیکی زنان و مردان است. موارد متعددی در مجموعه سبک زندگی می‌گنجند که تأثیر به‌سزایی بر جوان به نظر رسیدن و یا پیری زودرس دارند. در محاسبه سن واقعی بدن چند مورد را بررسی خواهیم کرد و بر اساس واقعیت زندگی، بر سن تقویمی اضافه و یا از آن کم می‌کنیم.

• اولین موردی که در بررسی سبک زندگی به آن خواهیم پرداخت، خواب است. خواب کافی یکی از اصول زندگی سالم است که باید به آن توجه ویژه‌ای داشته باشید. متأسفانه امروزه به دلیل سبک غلط زندگی که اغلب افراد پیش گرفته‌اند، یا کمبود شدید خواب دارند و یا بیش از اندازه می‌خوابند. هر دوی این موارد آسیب‌زا هستند و خواب مناسب، بین 7 تا 9 ساعت در شبانه روز است. اگر به همین میزان می‌خوابید، نیم سال از سن شناسنامه‌ایتان کم کنید. اگر بین 5 تا 6 ساعت و یا بیشتر از 9 ساعت می‌خوابید، یک سال به سن شناسنامه‌ایتان اضافه کنید و اگر کمتر از 5 ساعت می‌خوابید، 2 سال به این عدد اضافه کنید.
• مورد بعدی که باید برای تعیین سن بیولوژیک در نظر بگیرید، تغذیه است. تغذیه عاملی مهم در میزان سلامتی افراد است و به تنهایی می‌تواند سن بیولوژیک شما را چندین سال افزایش دهد. رژیم غذایی پرچرب، زمینه‌ساز بیماری‌های متعددی چون بیماری‌های قلبی، بیماری‌های گوارشی، بیماری‌های مرتبط با کبد و … است. اگر کربوهیدرات بیش از حد مصرف می‌کنید، خطر چاقی و دیابت را در نظر داشته باشید. رعایت یک رژیم غذایی سالم به شما در داشتن بدنی سالم و تندرست کمک شایانی می‌کند. برای تعیین سن بیولوژیک بدن، اگر تغذیه متعادلی دارید و از تمامی موارد هرم غذایی به میزان مناسب مصرف می‌کنید، به سن شناسنامه‌ای دست نزنید؛ اما اگر رژیم غذایی مناسبی ندارید، یک سال به آن عدد اضافه کنید.
• مورد بعدی که باید در تست سن بیولوژیکی بدن در نظر داشته باشید، مصرف الکل و سیگار است. الکل و سیگار می‌توانند آثار مخرب متعددی بر سلامتی‌تان داشته باشند. نوشیدن مداوم الکل کبد شما را نابود خواهد کرد و بر عملکرد مغز نیز تأثیر سوء دارد. هم‌چنین زمینه‌ساز بسیاری از بیماری‌های دیگر مثل فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی است. از طرفی سیگار ریه‌ها را از بین می‌برد و می‌تواند منجر به انواع جهش‌ها در مکانیزم تقسیم سلولی و بروز سرطان‌های حنجره، مری، معده و انواع دیگر آن شود. بنابر این اگر هرگز الکل مصرف نکرده‌اید یک سال و اگر هرگز سیگار نکشیده‌اید، سه سال جوان‌تر از سن شناسنامه‌ایتان هستید. اگر الکل زیادی مصرف می‌کنید، دو سال به سنتان اضافه کنید و اگر سیگار می‌کشید، سه سال به سن شناسنامه‌ایتان اضافه کنید.

همچنین بخوانید: بهترین سن ازدواج برای دختر و پسر چه سنی است؟

راهکارهای افزایش سن بیولوژیک انسان

حقیقت این است که هیچ یک از ما دوست نداریم پیرتر از سن تقویمی‌مان به نظر برسیم و دچار پیری زودرس شویم. همه ما ترجیح می‌دهیم بدنی سالم و سرحال داشته باشیم و جوان‌تر و شاداب‌تر از سنمان دیده شویم. بنابراین طبیعتاً هیچ کداممان به دنبال افزایش سن بیولوژیکی بدن خود نیستیم. با این حال دانستن مواردی که باعث افزایش سن بیولوژیک می‌شوند، شما را آگاه می‌کند تا دیگر آن‌ها را انجام ندهید. برای مثال تغذیه نامناسب یکی از مواردی است که شما را به سمت پیری زودرس می‌کشاند.

رژیم غذایی پرچرب، استفاده مکرر از غذاهای آماده، کربوهیدرات زیاد، نداشتن لبنیات و سبزیجات در رژیم غذایی، مصرف بیش از حد گوشت و چیزهایی از این قبیل، سن شما را بیشتر می‌کند. از مواردی دیگری که می‌توان نام برد، مصرف دخانیات است. هرگونه دودی که وارد ریه‌هایتان کنید، به شما آسیب می‌زند و چیزی نزدیک به سه سال به سنتان اضافه می‌کند.

الکل نیز همین کار را با بدن می‌کند. مصرف مواد مخدر اثر نابودکننده بر بدن انسان دارد و چندین سال بر سن شما می‌افزاید. در کل هر سبک زندگی ناسالمی سن شما را افزایش می‌دهد و باعث پیری زودتر از موعد می‌شود. بنابراین به عادت‌ها و سبک زندکی خود توجه کنید.

همچنین بخوانید: تعداد ضربان قلب نرمال در سنین مختلف: عوامل مؤثر و محاسبه آن

عوامل مؤثر در کاهش سن بیولوژیکی

برای کاهش سن بیولوژیکی زنان و مردان راهکارهای متعددی وجود دارد که می‌توانید به کار بگیرید و زندگی شادتر و سرزنده‌تری داشته باشید. در واقع باید هر موردی که در قسمت قبل گفته شد را برعکس کنید تا زندگی  سالمی داشته باشید. رژیم غذایی‌تان را مدیریت کرده و سعی کنید تمام موارد هرم غذایی را در آن بگنجانید. از دخانیات و مشروبات الکلی دور بمانید ورزش را فراموش نکنید. توجه داشته باشید که ورزش کردن نیازی به هزینه زیاد ندارد.

پیاده‌روی راحت‌ترین و بهترین ورزشی است که می‌توانید بدون هیچ هزینه‌ای انجام دهید. نیم ساعت از ابتدای روز را به پیاده‌روی اختصاص دهید و رفته رفته این مقدار را زیاد کنید. خواهید دید که این حرکت ساده چه تأثیری بر روحیه‌تان خواهد داشت. برای کاهش سن بیولوژیک، سعی کنید عادت‌های بد خودتان را بشناسید و برای ترک آن‌ها تلاش کنید.

سوالات متداول

جمع‌بندی

اگر چهل سال سن دارید اما بسیار جوان‌تر و شاداب‌تر به نظر می‌رسید، به این دلیل است که سن بیولوژیک کمی دارید. حتماً تغذیه سالمی داشته‌اید و از عادت‌های غلط روزمره دور مانده‌اید. به همین دلیل است که ارگان‌های بدنتان سالم هستند، دندان‌های سالمی دارید، پوستتان می‌درخشد و از همه نظر شاداب و سرحالید. این موارد می‌توانند بر سن بیولوژیکی بدن تأثیر بگذارند. در صورتی که همه‌چیز به سمت مثبت برود، سن بیولوژیکی شما کمتر از سن تقویمی‌تان است و اگر منفی باشد، سن بیشتری خواهید داشت.

در این مقاله به پرسش « سن بیولوژیک چیست» پاسخ دادیم و شما را با تعیین سن واقعی بدن، محاسبه سن بیولوژیک بدن و سن بیولوژیکی افراد در ورزش آشنا کردیم. اگر در باره سن بیولوژیکی زنان و تست روانشناسی سن واقعی بدن اطلاعاتی دارید، حتماً با ما به اشتراک بگذارید تا از دیگران نیز از اطلاعات سودمندتان استفاده کنند.