اضطراب در کودکان مسئله‌ای نگران‌کننده برای والدین است. تخمین‌ها نشان می‌دهند که حدود %10-8 کودکان و نوجوانان در سراسر جهان با نوعی اختلال اضطرابی درگیر هستند. این آمار به این معنی است که از هر 10 کودک، یک نفر با اضطراب دست‌و‌پنجه نرم می‌کند.

خوشبختانه، راهکارهای موثری برای مقابله با اضطراب کودکان وجود دارد. اگر شما هم نگران نشانه‌های اضطراب در فرزند خود هستید؛ در این مطلب به بررسی عمیق‌تر علل، نشانه‌ها و راهکارهای مقابله با اضطراب کودکان خواهیم پرداخت.

آشنایی با انواع اضطراب در کودکان با بررسی مثال‌‌های گوناگون

اضطراب بخشی از رشد و تکامل کودک شما است؛ اما درک و بررسی اختلال اضطراب در کودکان، به‌دلیل آسیب‌پذیری بیشتر و عدم توانایی آن‌ها در مدیریت هیجانات، از اهمیت بیشتری برخوردار است و نیازمند توجه و مداخله تخصصی است.

اضطراب به اشکال مختلفی در کودکان بروز پیدا می‌کند و علائم آن بسته به سن، شخصیت و نوع اضطراب کودک متفاوت است. در ادامه به رایج‌ترین انواع اضطراب در کودکان و مثال‌هایی برای درک بهتر آن‌ها می‌پردازیم:

1. اضطراب جدایی

این نوع اضطراب زمانی رخ می‌دهد که کودک از فرد یا افرادی که به آن‌ها وابسته است، جدا می‌شود. طبیعی است که کودکان هنگام جدایی از والدین مضطرب شوند، اما در این اختلال، اضطراب شدید و غیرعادی است.

• نمونه: سارا، کودکی 7 ساله است که هر روز صبح قبل از رفتن به مدرسه دچار دل‌درد و تهوع می‌شود. او به‌شدت گریه می‌کند و از مادرش می‌خواهد که او را به مدرسه نبرد. شب‌ها نیز اصرار دارد که مادرش تا زمانی‌که به خواب برود، در کنارش بماند و از خوابیدن در اتاق خودش خودداری می‌کند.

2. اضطراب اجتماعی

این اختلال با نگرانی شدید و مداوم از موقعیت‌های اجتماعی که در آن‌ها کودک ممکن است مورد قضاوت، تحقیر یا شرمساری قرار گیرد، مشخص می‌شود. این ترس فراتر از خجالت طبیعی است و منجر به اجتناب شدید از موقعیت‌های اجتماعی می‌شود.

• نمونه: علی ۹ ساله، در کلاس درس از صحبت‌کردن و پاسخ به سوالات معلم اجتناب می‌کند. او از تعامل با همسالان در زنگ تفریح می‌ترسد و تنهایی را ترجیح می‌دهد.

3. اضطراب فراگیر

این اختلال با نگرانی بیش‌از حد و مداوم در مورد طیف وسیعی از مسائل مختلف مشخص می‌شود. کودکانی که اضطراب فراگیر دارند، همیشه در مورد چیزهایی مانند عملکرد تحصیلی، سلامتی خود و عزیزان‎شان، یا حتی مسائل جزئی روزمره نگران هستند.

• نمونه: امیر ۱۲ سال دارد و برخلاف عملکرد تحصیلی خوب، به‌طور مداوم نگران نمراتش است. نگرانی‌های او محدود به مدرسه نیست و شامل ترس از بیماری خود یا عزیزانش، پیگیری اخبار نگران‌کننده و پرسش‌های مضطربانه درباره آینده می‌شود.

4. فوبیای خاص

فوبیا، ترس شدید و غیرمنطقی از یک شی یا موقعیت خاص است. این ترس از سطح طبیعی فراتر رفته و منجر به اجتناب شدید از آن شی یا موقعیت می‌شود.

• نمونه: مریم 6 ساله، به‌شدت از عنکبوت می‌ترسد. حتی دیدن عکس عنکبوت باعث می‌شود او گریه کند. این ترس باعث شده که او از رفتن به پارک و بازی در حیاط خانه خودداری کند.

عوامل موثر بر اضطراب در کودکان

• عوامل محیطی و شرایط زندگی

تجربه‌های ناگوار در دوران کودکی مانند مرگ یکی از عزیزان، طلاق والدین، تغییر مدرسه، قلدری، سوءاستفاده یا خشونت می‌توانند منجر به بروز اضطراب در کودکان شوند.

• سبک فرزندپروری

الگوهای فرزندپروری خاص، مانند محافظت بیش‌از حد یا انتقاد مداوم، می‌توانند به‌طور قابل‌توجهی باعث اضطراب کودک شما شوند. علاوه‌بر این، کودکانی که شاهد رفتارهای مضطربانه در والدین خود هستند، این الگوها را تقلید و درونی کرده و در نتیجه مضطرب می‌شوند.

• ویژگی‌های شخصیتی کودک

کودکانی با خلق‌و‌خوی حساس، خجالتی یا کمال‌گرا؛ به‌دلیل ویژگی‌های شخصیتی خاص خود، بیشتر مستعد ابتلا به اضطراب هستند. این کودکان اغلب به محرک‌های محیطی واکنش شدیدتری نشان می‌دهند، در موقعیت‌های اجتماعی احساس ناراحتی می‌کنند.

راهکارهای ساده برای حمایت از کودکان مضطرب

• گوش دادن فعال و همدلی: با صبر و حوصله به نگرانی‌های کودک خود گوش دهید و سعی کنید احساسات او را درک کنید. از قضاوت یا کم‌اهمیت جلوه دادن احساساتش خودداری کنید.

• اعتبار بخشیدن به احساسات کودک: به کودک اطمینان دهید که احساس ترس یا نگرانی، طبیعی است و شما هم این احساسات را تجربه می‌کنید.

• الگوبرداری از رفتار آرام و مثبت: کودکان بیشتر رفتارها را از بزرگ‌ترها یاد می‌گیرند، پس خودتان نیز در مواجهه با استرس‌ها آرام و مثبت بمانید.

• تشویق به فعالیت‌های بدنی: ورزش و فعالیت‌ بدنی می‌تواند به کاهش استرس و اضطراب کمک کند.

• صبر و درک: بهبودی اختلالات اضطرابی زمان‌بر است؛ صبور باشید و به کودک خود حمایت و توجه مداوم نشان دهید.

روش‌های درمانی در مرکز مشاوره تخصصی اضطراب کودکان

با توجه به پیچیدگی اضطراب در کودکان و تاثیرات مخرب آن، مراجعه به مراکز مشاوره تخصصی، امری ضروری است. برای رزرو وقت با بهترین مشاوران در زمینه اضطراب در کودکان می‌توانید به سایت روان تحلیلی مراجعه کنید.

خدمات این مراکز تخصصی عبارتند از:

1. درمان شناختی رفتاری (CBT)

یکی از رایج‌ترین روش‌های درمانی برای اضطراب کودکان است. این رویکرد به کودک شما کمک می‌کند تا الگوهای منفی خود را شناسایی و در موقعیت‌های اضطراب‌آور، بهتر عمل کند.

• نمونه: کودک شما هنگام رفتن به مدرسه دچار اضطراب می‌شود. در این روش، او با کمک درمانگر، افکار منفی خود مانند “من نمی‌توانم از پس درس‌ها برآیم” را شناسایی می‌کند. سپس، درمانگر به او کمک می‌کند تا این افکار را با افکار واقع‌بینانه‌تر و مثبت‌تر جایگزین کند، به‌طور مثال “من می‌توانم تلاش کنم و در صورت نیاز از معلمم کمک بگیرم.”

2. بازی درمانی

بازی درمانی برای کودکان خردسال بسیار موثر است و به آن‌ها اجازه می‌دهد تا احساسات و اضطراب خود را از طریق بازی بیان کنند. درمانگر با مشاهده بازی کودک، به درک عمیق‌تری از مشکلات او دست می‌یابد و از این طریق به او در حل مشکلاتش کمک می‌کند.

• نمونه: کودکی که دچار اضطراب جدایی است، با بازی‌های نقش‌آفرینی یاد می‌گیرد که چگونه با احساس دوری از والدین کنار بیاید. در واقع درمانگر با ارائه راهکارهای جدید در بازی، به کودک در مدیریت این اضطراب کمک می‌کند.

تمرینات آرام‌سازی برای کنترل اضطراب

تمرینات آرام‌سازی، مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و ریلکسیشن عضلانی، ابزارهای موثری هستند که به کودک کمک می‌کنند سطح اضطراب خود را کاهش دهد. این تمرینات به کودک یاد می‌دهند که چگونه افکار و احساسات خود را مدیریت کند.

• نمونه: فرزند شما هنگام امتحانات بسیار مضطرب می‌شود. در جلسات مشاوره، درمانگر با آموزش تکنیک‌های آرام‌سازی، به او کمک می‌کند تا بر اضطراب امتحان غلبه کرده و آرامش خود را حفظ کند.

3. آموزش مهارت‌های لازم به والدین

آموزش والدین بخش مهمی از درمان اضطراب کودکان است. درمانگر به شما کمک می‌کند تا اضطراب فرزند خود را درک کنید و مهارت‌های لازم برای کمک به او در مقابله با استرس و اضطراب را یاد بگیرید.

چه زمانی به مرکز مشاوره تخصصی اضطراب کودکان مراجعه کنیم؟

وقتی که:

• کودک به‌طور مداوم نگران است و این اضطراب برای مدت طولانی ادامه دارد.
• اضطراب کودک در عملکرد روزمره او (مدرسه، بازی، خواب) اختلال ایجاد کرده‌است.
• کودک به‌دلیل اضطراب، از موقعیت‌هایی که در گذشته برایش لذت‌بخش بوده، اجتناب می‌کند.
• علائم جسمانی اضطراب مانند سردرد و دل درد به‌طور مکرر ظاهر می‌شوند و علت پزشکی مشخصی ندارند.
• والدین احساس می‌کنند که نمی‌توانند به‌تنهایی به کودک خود در مدیریت اضطراب کمک کنند.
• اضطراب کودک باعث تنش و نگرانی‌های زیادی در خانواده شده‌است.

نتیجه‌گیری

اضطراب در کودکان یک چالش جدی بوده و نیازمند توجه و مداخله تخصصی است. بهره‌گیری از تیمی مجرب و روش‌های به‌روز، به کودک شما کمک می‌کند تا با این چالش مقابله کند و به آرامش و اعتمادبه‌نفس بیشتری دست یابد. مرکز مشاوره تخصصی روان‌ تحلیلی، خدمات مختلفی را به‌منظور حمایت از کودکان مضطرب و خانواده‌های‌شان ارائه می‌کند.