چگونه فاز و نول را تشخیص دهیم؟

یکی از چالش هایی که افراد، برای انجام امور برقی، با آن مواجه می شوند، نحوه تشخیص سیم فاز و نول است. در سیم کشی ساختمان ها، بیمارستان ها، نیروگاه ها و تمامی اماکن عمومی، سه نوع سیم و جریان الکتریکی، به عنوان سیم های اصلی شناخته می شوند. این سیم ها، شامل سیم فاز، نول، و ارت (زمین) می باشند، که در میان این سیم ها، وجود سیم فاز و نول، به جهت برقراری جریان در مدار ضروری است.

وجود سیم ارت، در میان فاز و نول، برای برقراری و افزایش ایمنی در مدار و تجهیزات برقی است. برای تشخیص تفاوت این سیم ها از هم، نیاز به شناخت و آشنایی با آنها داریم، پس در ادامه این مقاله، با ما همراه باشد تا با تفاوت های این سیم ها و همچنین نحوه تشخیص فاز و نول آشنا شویم.

سیم فاز

نقش سیم فاز در یک مدار، به عنوان حامل جریان الکتریکی می باشد. وجود جریان در این سیم، باعث شده تا به عنوان خطرناک ترین نوع سیم شناخته شود. سیم فاز با زمین اختلاف پتانسیل دارد. برخورد اجسام رسانا با این سیم، مانند دست زدن به سیم فازِ بدون عایق و روکش، خطرناک بوده و موجب برق گرفتگی می شود. سیم فاز را می توان از روی روکش عایق برق آن تشخیص داد.

این سیم معمولا به رنگ مشکی می باشد. رنگ سیم فاز ممکن است هر رنگی به غیر از سفید، آبی، سبز و خاکستری باشد. در نیروگاه های برق با تولید برق دو فاز و سه فاز، و سیستم های الکتریسیته، به دلیل جلوگیری از همرنگ بودن سیم ها، از چند سیم غیر همرنگ استفاده می کنند. سیم فاز را در صنعت برق با کلمه ی LOAD، می شناسند که مخفف آن را با L نشان می دهند. اختلاف پتانسیلی که سیم فاز با نول دارد، حدود 220 ولت می باشد.

سیم نول چیست؟

سیم نول، به عنوان مکمل برای سیم فاز می باشد. به طور کلی، کاربرد این سیم، ایجاد یک مسیر بسته در مدار الکتریکی است. وظیفه این سیم، برگرداندن جریان خارج شده از وسایل برقی به مولد مدار است. این سیم معمولا به رنگ آبی می باشد. سیم نول، از اختلاف پتانسیل بسیار پایین تری نسبت به فاز برخوردار است. جریان الکتریکی در این سیم وجود ندارد و برابر با صفر می باشد، که باعث میشود خطر برق گرفتگی، کسی را تهدید نکند. در سیم نول، الکترونی وجود ندارد و زمانی که شما الکترونی را مشاهده نمودید، یعنی سیم مربوطه فاز است.

زمانی که سه سیم فاز دارای جریان هستند با زاویه ۱۲۰ درجه نسبت به هم قرار می‌گیرند، به دلیل خنثی شدن نیروهای الکترومغناطیسی آنها توسط یکدیگر، جریان در مرکز اتصال آنها برابر با صفر می‌شود. بنابراین سیم نول که از مرکز اتصال سه سیم فاز و نول خارج می‌شود، بدون جریان خواهد بود. به این سیم در زبان انگلیسی Neutral گفته می شود که به معنای بار است و آن را با نماد N نشان می دهند.

سیم ارت چیست؟

سیم ارت که به آن سیم اتصال به زمین نیز می گویند برای جلوگیری از برق گرفتگی کاربرد دارد. تفاوتی که در میان سیم نول و ارت وجود دارد خطر برق گرفتگی است. سیم ارت در مواقع خطرناک و حوادث مترقبه ممکن است دارای جریان الکتریکی باشد و دچار برق گرفتگی شود. سیم ارت با انتقال نشتی جریان به زمین، از خطر برق گرفتگی جلوگیری می کند.

نحوه تشخیص سیم فاز و نول

برای تشخیص سیم فاز از نول، پارامتر های زیادی نیز وجود دارد. برخی از علائم تشخیص سیم های فاز و نول را در توضیحات سیم فاز و نول، میتوانید مشاهده نمایید. همچنین، در کنار این پارامتر ها می توان از برخی از ابزارآلات دستی، نظیر فازمتر نیز برای تشخیص فاز و نول استفاده نمود.

همانطور که در بالا اشاره شد، از اصلی ترین تفاوت های فاز و نول، جریان الکتریکی و اختلاف پتانسیل است، که سیم فاز، از این دو پارامتر برخوردار می باشد.

تشخیص فاز و نول با استفاده از فازمتر

از ساده ترین روش های تشخیص سیم های فاز و نول، استفاده از فازمتر است. از فازمتر میتوان به عنوان یک تستر ایمن جهت تشخیص این نوع سیم ها استفاده نمود. فازمتر ها، به وسیله چراغ کوچکی که روی آنها تعبیه شده قادر به تشخیص جریان الکتریکی می باشند. نحوه تشخیص بدین گونه است که، فاز متر را به بخش لخت و بدون عایقِ سیم متصل می کنیم. اگر چراغ فازمتر روشن شود، یعنی سیم حامل جریال الکتریکی است، که به آن سیم فاز می گویند. علت روشن شدن فازمتر روی سیم ارت نیز همین مورد می باشد، و وجود جریان الکتریسیته به صورت لحظه ای، و برای ایجاد امنیت را نشان می دهد.

اگر پس از برخورد فازمتر با سیمِ بدون روکش، چراغ فازمتر روشن نشد، نشان دهنده برخورد فازمتر با سیم نول می باشد. زیرا جریانی در این نوع سیم وجود ندارد و مدار مدنظر برق ندارد. بهتر است روند تست سیم ها را دوبار چک نمایید تا از فاز یا نول بودن آنها اطمینان کامل حاصل نمایید.

تشخیص فاز یا نول بدون استفاده از فازمتر

همانطور که اشاره شد، روش ها و پارامتر های بسیاری برای تشخیص این دو سیم بدون استفاده از فازمتر وجود دارد که در ادامه به آنها می پردازیم. یکی از روش ها، استفاده از یک موتور الکتریکی است، به طوری که دو سر آن مشخص باشد. موتور های الکتریکی، از همان سمتی که جریان به آنها وارد می شود، شروع به چرخش می کنند. اگر جریان از سمت مثبت به موتور وارد شود، طبق قانون لنز، میتوان فاز را تشخیص داد.

از دیگر روش هایی که به آن اشاره کردیم، تشخیص سیم ها با توجه به رنگ آنها می باشد. در سیم کشی های ساختمانی و کارگاهی، معمولا از رنگ آبی، برای سیم های نول استفاده می کنند. همچنین از رنگ مشکی یا قرمز، برای سیم های فاز استفاده می شود. این روش تشخیص سیم ها، همیشه ثابت نیست و ممکن است با رنگ های دیگر نیز نمایش دهند.

استفاده از مولتی متر نیز، به مانند فاز متر، از روش های معمول تشخیص سیم فاز و نول است. برای تشخیص سیم ها به روش مولتی متر، باید درجه آن را روی ac volt حدود 300 یا 750 قرار دهیم، سپس یکی از پراب های مولتی متر را، به زمین یا لوله آب متصل نماییم. اگر طرف دیگر آن، به فاز متصل باشد، مولتی متر مقدار ولتاژ را نمایش می دهد و اگر به سیم نول متصل باشد، ولتاژ نمایش داده شده برای مولتی متر صفر خواهد بود.

در این مقاله به بررسی سه سیم اصلی و مقایسه و کاربرد آنها در برق کشی ها پرداختیم، و روش تشخیص سیم های فاز و نول را، با روش های متفاوتی از جمله استفاده از فازمتر، مولتی متر و رنگ بندی سیم ها، بررسی نمودیم. شما می توانید با استفاده از روش هایی که در این مقاله به آن اشاره داشتیم، فاز و نول، و جریان الکتریکی را تشخیص دهید. البته باید به نکات ایمنی در هنگام تست فاز یا نول بودن سیم ها توجه کنید. اگر تجربه کارهای برقی و سیم کشی را ندارید بهتر است از فازمتر برای تشخیص فاز و نول استفاده نمایید.