اگر تا حالا کمردرد یا گردن‌درد را تجربه کرده باشید، حتماً می‌دانید چقدر می‌تواند زندگی را مختل کند. گاهی حتی نشستن یا راه رفتن ساده هم تبدیل به یک چالش بزرگ می‌شود. خیلی از افراد وقتی متوجه می‌شوند که دیسک کمر یا گردن‌شان بیرون زده، اولین چیزی که به ذهنشان می‌رسد «جراحی» است. اما آیا واقعاً هر دیسک بیرون‌زده‌ای باید جراحی شود؟ پاسخ کوتاه این است: نه، همیشه نه!

علل بیرون‌زدگی دیسک کمر و گردن چیست؟

ستون فقرات ما از تعدادی مهره تشکیل شده که بین هر دو مهره، بالشتک‌هایی نرم به نام «دیسک» وجود دارد. این دیسک‌ها مانند کمک‌فنر عمل می‌کنند و باعث می‌شوند فشار روزمره به مهره‌ها آسیب نزند. اما وقتی فشار زیاد یا حرکات اشتباه به کمر یا گردن وارد می‌شود، این بالشتک‌ها از جای خود بیرون می‌زنند و به اعصاب اطراف فشار می‌آورند. نتیجه؟ درد، بی‌حسی، گزگز یا حتی ضعف در اندام‌ها.

دلایل اصلی بیرون‌زدگی دیسک

• بلند کردن اجسام سنگین یا ورزش‌های سنگین بدون آمادگی بدنی

• نشستن طولانی روی صندلی نامناسب و وضعیت بدنی غلط

• اضافه‌وزن و چاقی که فشار مضاعف به دیسک‌ها وارد می‌کند

• ضعف عضلات کمر و شکم که نقش حمایتی از ستون فقرات دارند

• زمینه ژنتیکی و سابقه خانوادگی مشکلات دیسک

• حرکات ناگهانی و نادرست ستون فقرات در حین فعالیت‌های روزمره

• پیر شدن طبیعی دیسک‌ها و کاهش آب موجود در آنها با افزایش سن

• سیگار کشیدن که باعث کاهش خونرسانی به دیسک‌ها می‌شود

علائم و نشانه‌های بیرون‌زدگی دیسک

شناخت علائم بیرون‌زدگی دیسک می‌تواند به تشخیص به موقع و درمان مؤثر کمک کند. علائم بستگی به محل بیرون‌زدگی (کمر یا گردن) و میزان فشار روی اعصاب دارد.

علائم دیسک کمر

• درد تیرکشنده به باسن، ران و ساق پا (سیاتیک)

• گزگز، بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن در پاها

• ضعف عضلات پا و مشکل در راه رفتن

• دردی که با نشستن، سرفه یا عطسه بدتر می‌شود

علائم دیسک گردن

• درد بین کتف‌ها یا پشت سر

• درد تیرکشنده به شانه، بازو و دست

• گزگز و بی‌حسی در دست‌ها و انگشتان

• ضعف در دست‌ها و مشکل در گرفتن اشیا

چه کسانی بیشتر در معرض بیرون‌زدگی دیسک هستند؟

بیرون‌زدگی دیسک محدود به سن خاصی نیست. از جوان‌های ۲۰ ساله تا سالمندان ۷۰ ساله ممکن است درگیر آن شوند. در جوان‌ترها معمولاً علت اصلی فشار ناگهانی یا ورزش‌های سنگین است، ولی در افراد میانسال و مسن، فرسودگی تدریجی مفاصل و تغییرات استخوانی نقش بیشتری دارد.

نکته جالب اینکه شدت درد همیشه با میزان بیرون‌زدگی دیسک برابر نیست. گاهی یک دیسک کوچک در جای بدی بیرون زده و درد شدیدی ایجاد می‌کند، در حالی که بیرون‌زدگی بزرگ‌تری در نقطه دیگر ممکن است درد کمی داشته باشد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

خیلی وقت‌ها دردهای خفیف گردن یا کمر با استراحت، اصلاح نشستن و کمی فیزیوتراپی بهتر می‌شوند. اما اگر درد بیشتر از ۴ تا ۶ هفته طول کشید یا همراه با علائم زیر بود، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید:

• ضعف یا بی‌حسی پیشرونده در بازو، پا یا انگشتان

• بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع

• دردهایی که شب‌ها بدتر می‌شوند و شما را از خواب بیدار می‌کنند

• دردی که به دست یا پا تیر می‌کشد و با حرکت تشدید می‌شود

• کاهش قابل توجه قدرت عضلات اندام‌ها

• دردی که با استراحت بهبود نمی‌یابد

این علائم می‌تواند نشانه درگیری شدیدتر اعصاب باشد و باید توسط پزشک متخصص بررسی شود.

تشخیص بیرون‌زدگی دیسک

1. معاینه فیزیکی
2. ام‌آرآی (MRI)
3. سی‌تی اسکن
4. نوار عصب و عضله

آیا درمان فقط جراحی است؟

نه لزوماً! بیشتر افراد مبتلا به بیرون‌زدگی دیسک، بدون نیاز به جراحی باز بهبود پیدا می‌کنند. مطالعات نشان می‌دهند که حدود ۸۰-۹۰٪ بیماران با درمان‌های محافظه‌کارانه بهبود می‌یابند.

روش‌های غیرجراحی معمولاً شامل ترکیبی از موارد زیر هستند:

• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی و شل‌کننده عضلات

• فیزیوتراپی و تمرینات کششی تخصصی

• تزریق‌های اپیدورال برای کاهش التهاب عصب

• لیزر پرتوان و طب فیزیکی

• روش‌های جدیدتر مانند دیسکوژل یا لیزر دیسک

• کمپرس سرد و گرم

• استراحت نسبی (نه مطلق)

روش‌های درمان غیرجراحی و کم‌تهاجمی

در سال‌های اخیر، درمان‌های کم‌تهاجمی پیشرفت چشمگیری داشته‌اند. این روش‌ها برخلاف جراحی باز، نیازی به شکاف بزرگ یا بیهوشی عمومی ندارند و بیمار معمولاً در همان روز مرخص می‌شود.

• تزریق اپیدورال (Epidural)

در این روش، داروهای ضدالتهاب و بی‌حس‌کننده مستقیماً در فضای اطراف عصب تزریق می‌شوند تا التهاب و درد کاهش یابد. معمولاً برای دردهای منتشر به پا یا دست (درد سیاتیک یا رادیکولوپاتی) استفاده می‌شود.

• تزریق دیسکوژل (Discogel)

دیسکوژل ترکیبی از ژل خاص و الکل است که داخل دیسک تزریق می‌شود. این ماده باعث جمع‌شدن قسمت بیرون‌زده دیسک می‌شود و فشار از روی عصب برداشته می‌شود. نتیجه؟ کاهش درد، بدون جراحی و بدون نیاز به بیهوشی.

• لیزر دیسک کمر (Laser Disc)

در این روش با استفاده از فیبر نوری و لیزر، قسمت آسیب‌دیده دیسک جمع می‌شود. مزیت بزرگش این است که عمل با برش بسیار کوچک و به‌صورت سرپایی انجام می‌شود.

• آندوسکوپی دیسک کمر

یکی از پیشرفته‌ترین روش‌های کم‌تهاجمی است که در آن با استفاده از دوربین و ابزار ظریف، قسمت بیرون‌زده دیسک برداشته می‌شود. بیمار بعد از چند ساعت می‌تواند راه برود و معمولاً به‌سرعت به زندگی عادی برمی‌گردد.

چه زمانی جراحی لازم است؟

درصد کمی از بیماران واقعاً به جراحی باز نیاز پیدا می‌کنند. مواردی مانند:

• بیرون‌زدگی‌های متعدد و بزرگ دیسک که به درمان‌های保守 جواب نمی‌دهند

• لغزندگی مهره‌ها

• شکستگی مهره‌ها

• فشردگی شدید عصب که باعث فلج نسبی یا بی‌اختیاری شود

• تنگی شدید کانال نخاعی

• عفونت یا تومور ستون فقرات

در این شرایط، جراحی باز می‌تواند تنها راه جلوگیری از آسیب دائمی به اعصاب باشد. اما در بسیاری از بیماران، با درمان‌های غیرجراحی می‌توان از رسیدن به این مرحله جلوگیری کرد.

عوارض احتمالی جراحی باز دیسک

هر جراحی بزرگی ممکن است عوارض خاص خود را داشته باشد. در مورد جراحی دیسک، مشکلاتی مثل:

• صدمات عصبی در حین عمل

• چسبندگی پس از جراحی

• بازگشت درد پس از چند ماه

• طولانی شدن دوره نقاهت (۶ هفته تا ۳ ماه)

• عفونت زخم جراحی

• لخته خون در پاها

• عدم جوش خوردن مهره‌ها (در فیوژن)

می‌تواند دیده شود. به همین دلیل، در سال‌های اخیر گرایش بیماران و پزشکان به سمت روش‌های غیرتهاجمی بیشتر شده است.

درمان درد ستون فقرات بدون جراحی

گاهی بیماران با وجود دردهای شدید ستون فقرات، نمی‌توانند یا نمی‌خواهند جراحی باز انجام دهند. مثلاً کسانی که بیماری‌های قلبی یا ریوی دارند، یا کسانی که قبلاً جراحی ستون فقرات انجام داده‌اند و تمایلی به تکرار آن ندارند.

در این موارد، روش‌های بسته مانند دیسکوژل، لیزر دیسک یا آندوسکوپی دیسک بهترین گزینه‌ها هستند. این روش‌ها می‌توانند با حداقل تهاجم، درد را کاهش دهند و بیمار را به زندگی عادی بازگردانند.

در برخی بیماران خاص که دردهای مزمن و شدید دارند، از پمپ‌های نخاعی یا محرک‌های نخاعی استفاده می‌شود. این دستگاه‌ها با تنظیم پیام‌های عصبی، احساس درد را کنترل می‌کنند و معمولاً در بیماران خاص و با تشخیص فوق تخصص درد به کار می‌روند.

پمپ‌های نخاعی یا محرک‌های نخاعی

نکته مهم: درمان درست به تشخیص درست بستگی دارد

هیچ دو بیماری دقیقاً شبیه هم نیستند. دو نفر ممکن است بیرون‌زدگی دیسک مشابهی در MRI داشته باشند، اما یکی با فیزیوتراپی بهبود یابد و دیگری نیاز به تزریق یا عمل بسته پیدا کند.

به همین دلیل، انتخاب روش درمانی باید بر اساس معاینه دقیق، بررسی MRI و نظر پزشک فوق تخصص درد انجام شود. درمان اشتباه یا خوددرمانی می‌تواند نه‌تنها مشکل را حل نکند، بلکه وضعیت دیسک را بدتر کند.

چه کنیم تا دوباره دچار دیسک نشویم؟

حتی بعد از درمان موفق، مراقبت از ستون فقرات اهمیت زیادی دارد. چند نکته ساده اما کلیدی:

• موقع نشستن، ستون فقرات باید صاف و پشتی صندلی کاملاً از کمر حمایت کند

• از بلند کردن اجسام سنگین با کمر خودداری کنید. اگر مجبور شدید، حتماً زانوها را خم کنید

• ورزش‌های سبک مثل پیاده‌روی، شنا یا یوگا را در برنامه روزانه خود بگنجانید

• وزن خود را در محدوده نرمال نگه دارید

• از نشستن طولانی‌مدت پشت میز یا رانندگی بی‌وقفه پرهیز کنید

• ورزش‌های تقویت کننده عضلات اصلی را انجام دهید

• موقع خواب از تشک سفت استفاده کنید

• کفش مناسب بپوشید و از پوشیدن کفش پاشنه بلند خودداری کنید

این توصیه‌ها ساده‌اند اما در درازمدت از بازگشت درد جلوگیری می‌کنند.

سؤالات متداول درباره بیرون‌زدگی دیسک

آیا بیرون‌زدگی دیسک می‌تواند خودبه‌خود بهبود یابد؟

بله، در بسیاری از موارد بدن می‌تواند قسمت بیرون‌زده دیسک را جذب کند، اما این پروسه ممکن است هفته‌ها تا ماه‌ها طول بکشد.

چه ورزش‌هایی برای دیسک کمر مضر هستند؟

ورزش‌هایی که فشار زیادی به کمر وارد می‌کنند مانند دویدن روی سطح سخت، دراز و نشست کامل و ورزش‌های سنگین وزنه‌برداری.

آیا ماساژ برای دیسک کمر مفید است؟

ماساژ ملایم می‌تواند به کاهش اسپاسم عضلانی کمک کند، اما باید توسط فرد آموزش‌دیده انجام شود.

بهترین مرکز برای درمان دیسک‌های کمر و گردن بدون جراحی

اگر مدتی است از درد گردن یا کمر رنج می‌برید و از جراحی می‌ترسید، خبر خوب این است که امروزه روش‌های نوین غیرجراحی می‌توانند در بسیاری از موارد جایگزین عمل باز شوند. در کلینیک تخصصی درد دکتر سیامک مرادی، انواع درمان‌های کم‌تهاجمی مانند لیزر دیسک، تزریق دیسکوژل و آندوسکوپی دیسک، توسط تیم فلوشیپ درد انجام می‌شود.

این روش‌ها با حداقل درد، بدون نیاز به بستری و با درصد موفقیت بالا انجام می‌شوند و بیماران معمولاً بعد از مدت کوتاهی به زندگی روزمره برمی‌گردند.

• شماره تماس: 021-88882424
• واتس‌اپ: 09339510017
• آدرس مطب: تهران، جردن، بالاتر از میرداماد، خیابان قبادیان غربی، پلاک 9
• وب‌سایت: www.DrSiamakMoradi.com

اگر به دنبال درمان مؤثر، کم‌درد و بدون جراحی برای دیسک کمر یا گردن هستید، پیشنهاد می‌کنیم قبل از هر تصمیمی، با کلینیک دکتر سیامک مرادی مشاوره کنید. شاید تنها چند قدم با زندگی بدون درد فاصله داشته باشید.