شایع در «گنگ»؛ دیده شدن یا سانسور؟

علی ضیاء پس از برنامه یوتیوبی «با ضیاء»، برنامه «گنگ» را با محوریت رپ فارسی ساخته است که نخستین قسمت آن اخیرا با حضور «شایع» در شبکه نمایش خانگی منتشر شد. 

به گزارش ایسنا، پخش نخستین قسمت از این برنامه حواشی بسیاری را از سمت طرفداران جامعه رپ فارسی و البته فعالان این حوزه به همراه داشت؛ به گونه‌ای که عده‌ای این اتفاق را مثبت شمردند و عده‌ای شدیدا به نکوهش آن پرداختند. 

موسیقی رپ در ایران همواره جزء ممنوعه‌ها به شمار می‌رفته است و برخی هنرمندان در این حوزه به علت نداشتن موقعیت مناسب برای فعالیت از کشور خارج شده‌اند. با این حال در سال‌های اخیر ابتدا با رپ در تبلیغات تلویزیونی مواجه شدیم، بعدتر نسخه‌های فیلترشده‌ای از آن را در برنامه «خندوانه» شنیدیم و یا حتی در سریال «قورباغه» صدای «یاس» پخش شد. اخیرا هم با سینا ساعی در برنامه «کارناوال» مواجه شدیم. 

البته آنچه را در این نوع بسترها در قالب رپ شنیده‌ایم، شاید با آن چیزی که نوجوان‌ها و جوان‌ها در خلوت و یا جمع‌های دوستانه خود گوش می‌کنند تفاوت بسیاری داشته باشد؛ چراکه در اعتقاد غالب، ماهیت رپ به اعتراضی بودن آن و البته استفاده از الفاظی است که شاید مثلا در موسیقی پاپ نشنویم. 

به هر جهت اما، حضور شایع به عنوان یکی از محبوب‌ترین رپرها در برنامه‌ای تحت نظارت ساترا موردتوجه قرار گرفت. هرچند علی ضیاء اعلام کرد همزمان با بارگذاری برنامه از پخش آن مطلع شده است. همچین در خبرها اعلام شد که این برنامه مجوز تولید و پخش ندارد و ساترا در حال پیگیری قانونی است که البته این دو ادعا خود جای سوال دارند و بسیار بحث‌برانگیزند.

با این حال این دسته از حواشی و البته نقد منفی بسیاری که پس از حضور شایع در این برنامه به سمت او روانه شد، منجر شد که او در یک پست اینستاگرامی که بعداً آن را حذف کرد، خطاب به طرفدارانش «ابراز شرمندگی کند و این کار خود را اشتباه بخواند».

او گفت قصد داشته که با این کار قدمی برای رپ فارسی بردارد بلکه فضای برای فعالیت این هنرمندان تلطیف شود، اما این اقدامش چندان برای فعالان این عرصه و البته برخی طرفداران رپ فارسی خوشایند نبود و در پی آن به نقد شدید او پرداختند. 

درحقیقت این افراد معتقدند که این اقدام شایع در جهت دریافت مجوز برای ادامه فعالیت است و از او و سایر شرکت‌کنندگان در این برنامه و مجری آن با عنوان «وصل» یاد کردند. گرچه این هنرمند حتی در زمان حضور در برنامه وقتی که علی ضیاء از امید خود برای مجوز گرفتن تمامی رپرها گفت، مخالفت کرد و گفت که فعالیت هنری به دریافت مجوز نیاز ندارد.

البته فراموش نکنیم در سال‌های اخیر برخی هنرمندان موسیقی به‌خاطر شرایط دریافت مجوز و البته رویکرد خود ترجیح می‌دهند اثرشان را از طریق پلتفرم‌های جهانی موسیقی به گوش شنوندگان برسانند.

عده‌ای دلیل خود برای مخالفت با حضور شایع در این برنامه را الزام به سانسور توصیف کردند که مثلاً در قسمتی این خواننده از به کار بردن الفاظ رکیک خودداری کرده است. اما فراموش نکنیم در برنامه‌های آمریکایی نیز اگر رپرهای بزرگی مانند امینم و یا کندریک لامار در برنامه تلویزیونی مثلا جیمی فالون شرکت کنند و قصد اجرای زنده داشته باشند، اجازه استفاده از برخی از کلمات را ندارند و بنابراین این اتفاق چندان مسئله نامرسومی حتی در یکی از خاستگاه‌های اصلی این موسیقی نیست. 

اما یکی دیگر از مسائلی که منتقدان این امر بیان کرده‌اند این است که برخی می‌خواهند با صدور مجوز برای رپ، آن را از ماهیت اصلی خود دور کنند و نتیجه‌ای کاملا متفاوت از آنچه این موسیقی واقعا هست به شنوندگان ارائه کنند. اما حتی اگر ماهیت اعتراضی و سیاسی رپ را هم کنار بگذاریم، در نهایت این موسیقی می‌تواند متشکل از محتواهایی نامرسوم، الفاظ رکیک و … باشد و هرچند هم هنرمندی مانند سینا ساعی تلاش بر ارائه کاری درخور مجوز داشته باشد، اما هر جای دنیا هم که برویم رپ در فضای آن‌چنانی شناخته می‌شود که شاید به مذاق بسیاری خوش نیاید. 

با این حال اما، بسیاری معتقدند حضور شایع در این برنامه اتفاق مثبتی است، کما اینکه رپ فارسی علنا از زیر زمین به روی زمین می‌آید و اینگونه می‌تواند تا حدی این مسئله را در ذهن مخالفان آن جا بیندازد که این موسیقی چه آنها بخواهند و چه نخواهند مسیر خود را ادامه خواهد داد و چه بهتر که از دشمنی با آن کاسته شود.

از سوی دیگر، عده‌ای نیز به رفتارهای علی ضیاء در این برنامه نقد وارد کردند؛ در حقیقت این افراد معتقدند که او در این برنامه گویی صرفا چند قطعه موسیقی در این ژانر را شنیده باشد و چکیده‌ای از تاریخچه آن را بداند، مقابل دوربین آمده و با ژستی مصنوعی سعی دارد خود را در بین مخاطبان و البته افرادی که با این موسیقی نزدیکی دارند، جا بدهد. این دسته از منتقدان می‌گویند «او درک درستی از این نوع موسیقی ندارد». درحقیقت منتقدان او می‌گویند که ضیاء می‌توانست و می‌تواند به دور از هر گونه ژست و بازی و در حالی که خود حقیقی‌اش است، مقابل دوربین بیاید و سعی کنید نگاه درستی به فرهنگ، تاریخ و ماهیت رپ فارسی شکل دهد. 

حال باید دید آیا این برنامه ضیاء ادامه‌دار می‌شود و اگر می‌شود باز هم مهمانان دیگری همچون شایع و حتی شهرام شب‌پره، که در برنامه یوتیوبی‌اش با او گفت‌وگو کرد، از اینکه به او جواب منفی نداده‌اند، ابراز پشیمانی خواهند کرد یا خیر؟