غلامحسین بنان: هر که «دو دوی» را شروع کرد، خواننده نشد! / روزی که خوانندگی را شروع کردم، برادرم در روزنامه ها نوشت که دیگر برادر من نیست!

به گزارش خبرگزاری اخبار آنلایندر اوایل آبان 1356، هنگامی که یکی از خبرنگاران مجله «جوانان امروز» به عیادت غلامحسین بنان، خواننده مشهور موسیقی سنتی ایران که به دلیل زخم معده در بیمارستان بستری بود، رفت، بنان 66 ساله در آنجا خوشحال نشد موسیقی صحنه در ایران وی برای مدتی از خوانندگی دست کشید و با حمله به “بازار آشفته هنر آواز” گفت: هرکسی که پلک می پوشد و می رقصد نباید خواننده محسوب شود. وی در این گفت و گو از مردم و دولت در عرصه موسیقی انتقاد کرد و گفت در کشوری با 35 میلیون نفر جمعیت تنها دو هنرستان داریم در حالی که صدها موسسه آموزش موسیقی نیاز است… آهنگ جاودانه «الهه ناز»، سپس در مورد موسیقی اصیل ایرانی، جاز، تناسب شعر و موسیقی در ترانه ها و در نهایت خوانندگان زمان بحث و اظهار نظر شد. مشروح گفت و گو با خواننده محبوب آهنگ الهه ناز به نقل از جوان امروز در 18 آبان 1356 را می خوانیم:

بنان: من اصلاً نمی فهمم بعضی از این خواننده های جوان چه می خوانند. جاز؟ ایرانی؟ اپرت؟ یا محلی؟ همه آنها یکصدا می خوانند. در گذشته آهنگسازان سرشناسی مثل مرحوم خالقی و آقای وزیری و اخیراً تجویدی، همایون خرم و دیگران می دانستند چه کار می کنند.

چرا دیگه نمیخونی؟

یک ماه پیش خرم و تجویدی دو آهنگ ساختند که قرار بود بخوانم. من هنوز این آهنگ ها را نشنیده ام، اگر دوست داشته باشم گوش می کنم.

وی در خصوص درگیری با شرکت پرکن نوار بنان گفت:

-خوشبختانه شرکت محکوم شد و قرار است حق من را ادا کند و اگر نشد تقاضای غرامت خواهم کرد.

نظر شما در مورد خوانندگان ترانه های اصیل ایرانی چیست؟

پریسا در بین خانم ها خوب است و شجریان در بین آقایان با استعداد است، اما باید به نحوه خواندن اشعار و تلفظ کلمات توجه بیشتری داشته باشد تا شعر برای شنونده واضح و قابل فهم باشد.

آیا شباهتی بین صدای پریسا و مرحوم قمر و صدای شجریان و مرحوم ظلی احساس نمی کنید؟

خیلی کم!

کدام یک از مشاغل جوان را دوست دارید؟

هیچ کدام یک شبه خواننده نمی شوند اما در میان خوانندگان وزارت فرهنگ و هنر «گلچین» خوب است، طهوری خوب است. مشکل اینجاست که اکثر جوانان ادعا می کنند جاز می خوانند، اما نمی دانند جاز چیست و از کجا می آید. هرکسی که پلک می پوشید می دوید و یک سیگار می کشید بدون اینکه خواننده بشه! در ایالات متحده، جاز فقط برای سیاهپوستان بود که نسل اول آنها به تازگی ناپدید شده است. در آشفته بازار امروز هم مردم مقصرند و هم دولت که به موسیقی اصیل توجهی ندارند.

از صدای چه کسی لذت می برید؟

صدای ایرج و صدای شجریان و گلچین را دوست دارم.

بعضی ها می گویند صدای ایرج کمی «بازاری» شده است…

شاید، اما به هر حال می گوید «ایرانی».

بنان برادر من نیست!

وی در اینجا از «هنرفروشی» صحبت کرد و با اشاره به اینکه خوانندگان حق فروش آثار هنری خود را دارند، مانند نقاشان، مجسمه سازان و دیگر هنرمندان، گفت:

– متاسفانه در ایران قضاوت افکار عمومی در این زمینه نادرست است. مثلاً در مورد خودم می توانم بگویم روزی که خوانندگی را شروع کردم، برادرم در دفتر خاطراتش نوشت که بنان دیگر برادر من نیست! همین طور عموهایم مرا طرد کردند، اما وقتی معروف شدم، سنگ آسیاب افتاد و خانواده ام پذیرفتند که آواز خواندنم اشکالی ندارد.

این برای دیگران نیز صادق بود. مثلا آقای جواد معروفی هیچ وقت برای پول کاری نکرد. چرا چون برادرزاده اتابک معروف بود و به امور اجتماعی اش لطمه وارد شد! در حالی که در تمام دنیا برای اجرا به خوانندگان پول می دهند و این نه تنها عیب نیست، بلکه یک امتیاز هم محسوب می شود، تا جایی که مثلاً شارل بویر آنقدر محترم بود که به رئیس جمهور گفت: «من فقط دارم. چند دقیقه برای صحبت کردن با شما!”

منتقدان آگاه مانند بالزاک

بنان به نقش منتقد هنری نیز اشاره کرد و گفت:

– در گذشته منتقدان آگاه بودند که هنرمند روی نظرات و نوشته هایشان حساب می کرد. مانند بالزاک، نویسنده مشهوری که وقتی در جایی ظاهر شد و خواننده توجه او را جلب کرد، از ترس دست و پایش را گم کرد.

گسترش هنرستان های موسیقی ایران

این خواننده قدیمی سپس به لزوم ایجاد هنرستان موسیقی ایرانی برای تربیت خواننده اشاره کرد و گفت:

– دولت متولی هنرهای زیبا است و بنابراین باید در حفظ و اشاعه موسیقی ملی تلاش کند. در حال حاضر تهران چهار میلیونی یا بهتر بگوییم ایران 35 میلیونی فقط دو هنرستان در تهران دارد که یکی ایرانی و دیگری خارجی است. در حالی که پایتخت به ده هنرستان نیاز دارد و استان های کشور نیز به آن نیاز دارند. در خارج از کشور اول صاحب صدا را کشف می کنند، بعد به او یاد می دهند و آموزش می دهند و بعد معرفی می کنند، اما اینجا هرکسی که خواندن و نوشتن در موسیقی بلد نبود و صدا را بلد نبود خواننده می شود. ! در خارج نه تنها به ذات هنر علاقه دارند، بلکه هنرمند حتی به ظاهرش علاقه دارد و «فرد استر» خواننده دهه 70 ساله اش را می بینید که هنوز 60 کیلو وزن دارد یا رابرت یانگ بازیگر «دکتر محله». که هنوز سرحال و سرحال است یعنی پیر شده اما چاق و اضافه وزن ندارد در حالی که اینجا می خوریم و چاق می شویم!

من معلم نیستم!

بنان به عنوان یک «معلم» برای خوانندگان، ترانه سراها و دیگر هنرمندان بحث را رهبری کرد و گفت:

– تعجب می کنم که چگونه یک خواننده مرا “استاد” خطاب می کند! کلمه پروفسور در زبان فرانسوی به معنای معلم یا معلم است و این عنوان به کسی اطلاق می شود که تدریس می کند نه کسی که آواز می خواند یا می نوازد. به یک خواننده، اگر تمرین و مهارت زیادی داشته باشد، «خواننده بزرگ» می گویند، در حالی که در کشور ما همه معلم هستند.

اول شعر بعد آهنگ

بنان درباره خواندن یک آهنگ توسط چند خواننده گفت:

– آهنگ مال هیچکس نیست مخصوصا خواننده. هر کس صدا دارد می تواند یک آهنگ بخواند، این مردم هستند که آن را قضاوت می کنند و اگر دیگران خوب بخوانند چه بهتر.

بنان درباره قرار دادن این آهنگ در اشعار معروفی چون «بوی جوی مولیان اید همی» (که با خانم مرضیه خوانده است) گفت:

– این در کشورهای دیگر دنیا سابقه طولانی دارد و اساساً هر آهنگی بر اساس شعر است. اما در اینجا آهنگساز آهنگ غمگینی می سازد و شاعر شعر شادی در آن می گذارد یا برعکس و این به کار ترانه لطمه می زند.

گوگوش واقعا یک هنرمند است.

بنان در پایان این مصاحبه درباره گوگوش نیز صحبت کرد و گفت:

– من این دختر را خیلی دوست دارم. او یک هنرمند به تمام معناست. حالات و حرکات او، حالات چهره اش، شکل بدنش، همه چیز از یک هنرمند واقعی صحبت می کند. نمی گویم صدا دارد، اما باید از این وجود در مسیر درست استفاده کرد. حالا اگر هنرستانی برای آموزش و پرورش خواننده نباشد و مردم بخواهند تقصیر گوگوش نیست، دختر با استعدادی است.

۲۵۹