محمدعلی فروغی دیوان حافظ و گلستان سعدی را از تحریف نجات داد/ او رابط سنت و مدرنیته بود.

سهند ایرانمهر:* نخست وزیر سه بار در طول زندگی سیاسی خود (در دوران حساس سیاسی از جمله در آغاز سلطنت رضاشاه و اشغال ایران توسط متفقین در جنگ جهانی دوم)، حامی نخست وزیری یک بار، سخنگو. شورای ملی یک بار، پانزده بار وزیر امور خارجه، دارایی، جنگ، قوه قضائیه، اقتصاد ملی، یک بار سفیر، وزیر دیوان، رئیس جامعه ملل، رئیس مدرسه عالی حقوق و بالاخره رئیس جمهور عالی کشور. دادگاه، اما اینجا دارم قصد بررسی سوابق سیاسی خود را دارد که در حوزه های دیگر به آن پرداخته شده است. من آن را نمی خواهم.

فروغی با ویراستاری و ویراستاری نقش بسزایی در حفظ و احیای ادبیات غنی فارسی داشته و در این راه تلاش فراوانی کرده است. سعید نفیسی (بخارای شماره 121 به نقل از مجله یغما) در این باره می نویسد:

روزی به خانه فروغی رفتم و او را غرق در مطالعه نسخه های خطی حافظ دیدم. او با دقتی غیر قابل مقایسه، هر قطعه را با چندین نسخه خطاب کرد. وقتی از او پرسیدم چرا اینقدر ناراحتی؟ وی گفت: این متون میراث ابدی ماست که اگر امروز آنها را به درستی به نسل آینده منتقل نکنیم ممکن است دیگران در اصلاح و تغییر آنها وحشتناک ترین اشتباهات را مرتکب شوند و دقت آنها بود که دیوان حافظ را به یک اثر ماندگار تبدیل کرد. کار با تصحیح فروغی.

محمدعلی فروغی (زاده ۱۲۵۴ – درگذشته ۱۳۲۱) که امروز [پنجم آذر] سالگرد درگذشت اوست. او مترجم، روشنفکر، سیاستمدار و نویسنده است. او متوجه شد که ایران زمان خود از سنت به مدرنیته می رود، اما نقش خود را در سنت شکنی نمی دید و کارنامه او نشان می دهد که وظیفۀ خود را رابط این دو می داند. توجه همزمان آنها به میراث سنت نیز همین را نشان می دهد. ذکاءالملک فروغی دیوان حافظ را با مقدمه و شرح آیات مفصل منتشر کرد که همچنان یکی از معتبرترین منابع در این زمینه است. همچنین «گلستان» و «بوستان» سعدی را به درستی تصحیح و تصحیح کرد و با این اثر عملاً پلی میان ادبیات کلاسیک و نسل جدید بود. محمدرضا شفیعی کدکنی در کتاب «با چراغ و آیینه: در جستجوی ریشه های تحول شعر معاصر ایران» (تهران: انتشارات سخن، 1389) می نویسد:

فاروغی با تصحیح متون کلاسیک مانند دیوان حافظ و گلستان سعدی، نه تنها آنها را از تحریف و غفلت نجات داد، بلکه نسل جدید را با ارزش های این متون آشنا کرد. او ادبیات را نه تنها به خاطر زیبایی، بلکه برای تربیت و آموزش دوست داشت. انتقال فرهنگ».

از این منظر دور از ذهن نیست که بگوییم به کوشش فروغی بود که اشعار مه و عشق و فال و تفل حافظ را به عنوان موضوع جدی تحقیق و توجه در عصر جدید از نو معرفی کرد.

*پژوهشگر و فعال رسانه ای

منبع: صفحه اینستاگرام نویسنده

۲۵۹