زمان آن فرا رسیده است!/پاسخ به نیازهای متنوع جامعه در دنیای رسانه ای امروز

این پلتفرم‌ها با ارائه مجموعه‌ای متنوع از فیلم‌ها، سریال‌ها، مستندها و نمایش‌های موضوعی، به نوعی جایگزین شبکه‌های تلویزیونی سنتی شده‌اند و نقشی مشابه شبکه‌های تلویزیونی غیررسمی دارند. در نتیجه، نقش رسانه‌ها را دیگر نمی‌توان به تلویزیون دولتی محدود کرد.

بر اساس این تحولات، ایجاد شبکه های خصوصی ضروری به نظر می رسد و می تواند به تنوع و غنای محتوای رسانه ای کشور کمک زیادی کند. با این حال محدودیت های قانونی تا کنون مانع از فعالیت رسمی این شبکه ها شده است. در چنین شرایطی ایجاد شبکه های خصوصی می تواند پاسخ مناسبی به نیازهای مختلف جامعه باشد و در عین حال از افزایش نفوذ رسانه های بیگانه در دنیای فارسی زبان جلوگیری کند.

ترکیه با راه اندازی شبکه فارسی زبان تارت نشان داده است که چگونه رسانه ها می توانند به ابزاری قدرتمند برای گسترش نفوذ فرهنگی و اجتماعی تبدیل شوند. این شبکه با هدف جذب بیش از 130 میلیون مخاطب فارسی زبان در سراسر جهان، تلاش می کند تا تأثیر عمیقی بر این مخاطبان داشته باشد و موقعیت ترکیه را در منطقه بازتعریف کند. آمار بالای بازدید و دنبال کننده دیجیتال این شبکه زنگ خطری جدی برای رسانه ملی ایران است که همچنان با مشکلات ساختاری، مالی و مدیریتی دست و پنجه نرم می کند.

رسانه دولتی ایران علیرغم نقش مهمی که ایفا کرده است، به تنهایی نمی تواند پاسخگوی نیازهای متنوع جامعه ای با طیف وسیعی از سلیقه ها، فرهنگ ها و دغدغه ها باشد. ایجاد شبکه های خصوصی علاوه بر رفع این شکاف می تواند رقابت سالمی بین دولت و رسانه های خصوصی ایجاد کند. این رقابت باعث ارتقای کیفیت تولیدات رسانه ای و تقویت جایگاه رسانه ملی در برابر رقبای خارجی می شود.

علاوه بر چالش های موجود، معرفی فناوری های پیشرفته ای مانند استارلینک نیز تهدیدی جدی برای فضای رسانه ملی است. این فناوری‌ها با دور زدن محدودیت‌های موجود، محتوای متنوع و رایگان را در اختیار مخاطب قرار می‌دهند و بستر نفوذ بیشتر رسانه‌های خارجی را فراهم می‌کنند. برای مقابله با این روند، لازم است مسئولان با بازنگری در سیاست های رسانه ای خود، شرایط را برای توسعه شبکه های خصوصی فراهم کنند.

حال این سوال پیش می آید که چرا هنوز مجوز تاسیس شبکه های خصوصی تلویزیونی در کشور صادر نمی شود؟ این بسترها با استفاده از امکانات دیجیتال، تولید محتوای بدیع و باکیفیت و ایجاد فضاهای جذاب برای مخاطبان، توانسته اند به سرعت مخاطبان زیادی را به خود جذب کنند و رقیب جدی صدا و سیمای ایران شوند. در حالی که این بسترها با رویکردی جدید و ارائه برنامه های متنوع و تخصصی توانسته اند به نیازهای مختلف فرهنگی و اجتماعی پاسخ دهند، اما همچنان شاهد محدودیت هایی در زمینه راه اندازی و فعالیت شبکه های تلویزیونی خصوصی هستیم.

این وضعیت نشان می دهد که زمان بازنگری در قوانین و مقررات مربوط به رسانه های تصویری و شبکه های تلویزیونی در ایران فرا رسیده است. با توجه به شتاب پیشرفت های دنیای ارتباطات و ظهور پدیده هایی مانند استارلینک که امکان دسترسی آسان و بدون محدودیت به برنامه ها و شبکه های جهانی را فراهم می کند، نیاز به تغییر سیاست های رسانه ای کشور بیش از پیش احساس می شود. اگر صدا و سیما به‌عنوان اصلی‌ترین نهاد رسانه‌ای کشور، پیش از تسلط کامل فناوری‌های نوظهور مانند استارلینک بر فضای رسانه‌ای ایران، بنیان راه‌اندازی و راه‌اندازی شبکه‌های تلویزیونی خصوصی ملی را بگذارد، می‌تواند سهمی از این تحولات را به خود اختصاص دهد و اعتماد و علاقه مردم را به خود جلب کند. رسانه ملی نیز تقویت خواهد شد. این رویکرد می تواند خطرات ناشی از نفوذ نامحدود رسانه های خارجی را کاهش دهد.

در دنیای امروز جامعه ایران از لایه ها، گروه ها و اقشار مختلفی تشکیل شده است که هر یک نیازها، دغدغه ها و سلیقه های خاص خود را دارند. صدا و سیما به عنوان یک نهاد دولتی با محدودیت هایی مانند بودجه، ساختارهای بوروکراتیک و حتی ملاحظات سیاسی مواجه است که مانع از پرداختن همه جانبه به این همه تنوع می شود. با رویکردهای تخصصی تر، کانال های تلویزیونی خصوصی می توانند محتوایی تولید کنند که به طور موثر نیازها و انتظارات گروه های مختلف را برآورده کند. این شبکه‌ها می‌توانند به موضوعاتی بپردازند که رسانه‌های دولتی به دلیل محدودیت‌های موجود از آنها غفلت می‌کنند و در نتیجه تصویری کامل‌تر و واقعی‌تر از جامعه ارائه می‌کنند.

از سوی دیگر، ایجاد شبکه های تلویزیونی خصوصی این فرصت را برای رادیو و تلویزیون فراهم می کند تا به جای انحصار کامل تمام جنبه های رسانه ای، بر ارتقای کیفیت برنامه های کلیدی و استراتژیک خود تمرکز کنند. این رقابت سالم رادیو و تلویزیون را تشویق می کند تا با نوآوری و افزایش کیفیت، مخاطبان بیشتری را جذب کند. همچنین این رقابت باعث پویایی در صنعت تلویزیون و رسانه می شود و می تواند منجر به ایجاد مشاغل جدید، تقویت صنعت تولید محتوا و افزایش تعامل سازنده بین تولیدکنندگان و مخاطبان شود.

در نهایت، بازنگری در قوانین رسانه ای و اجازه ایجاد شبکه های تلویزیونی خصوصی پاسخی به رویدادهای عظیم جهانی و فرصتی برای ایجاد تعادل بین رسانه های داخلی و خارجی و تقویت جایگاه رسانه های داخلی در افکار عمومی است.

شبکه های خصوصی می توانند با محوریت خود به مسائل اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و هنری بپردازند و خلأهای موجود در صدا و سیما را پر کنند. این مسابقه به غنی‌سازی محتوای رسانه‌ای کمک می‌کند و رادیو و تلویزیون تلاش بیشتری برای حفظ مخاطبان خود و ارتقای کیفیت محتوای تولیدی خود می‌کند. در نهایت این امر می تواند به نفع مخاطب باشد و رقابت سالم و مفیدی در عرصه رسانه ایجاد کند. علاوه بر این، این شبکه ها می توانند نقش مهمی در ایجاد تنوع رسانه ای ایفا کنند و به رشد و شکوفایی صنعت تلویزیون کمک کنند.

از سوی دیگر، گاهی اوقات مردم، به ویژه جوانان، تمایل دارند به سخنان و دیدگاه های جنسیت خود گوش دهند. سخنانی که نه از سوی نهادهای رسمی و دولتی، بلکه توسط کانالی مستقل و بی طرف بیان می شود. این نیاز ریشه در ویژگی های طبیعی جامعه به ویژه در میان نسل جوان دارد که اغلب به دنبال فضاهای آزادتر و متنوع تری برای ابراز وجود و شنیدن هستند. زمانی که پیام یا محتوایی توسط نهادهای دولتی و رسمی ارائه می‌شود، ممکن است این تصور ایجاد شود که این محتوا به دلیل موقعیت فرستنده آن به علایق خاصی هدایت یا محدود شده است. چنین ایده ای می تواند از پذیرش و درک کامل آن محتوا جلوگیری کند، حتی اگر آن پیام با نیازها و انتظارات مخاطب هماهنگ باشد.

در این میان شبکه های خصوصی می توانند نقش موثر و حیاتی ایفا کنند. این شبکه‌ها به‌عنوان رسانه‌های مستقل و تخصصی، ظرفیت ارائه محتوایی را دارند که با زبان و دیدگاه مخاطبان سازگارتر باشد. چنین رسانه‌هایی می‌توانند فضای بازتری برای نقد، گفت‌وگو و ارائه دیدگاه‌های متنوع ایجاد کنند و پیام‌هایی را منتقل کنند که مخاطب بتواند بدون تعصب آن را بشنود، بفهمد و در صورت لزوم انتقاد کند یا بپذیرد. در واقع شبکه‌های خصوصی می‌توانند به پلی برای انتقال پیام‌ها و ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی بین نسل جوان و جامعه تبدیل شوند، بدون اینکه این پیام‌ها مستقیماً توسط دولت یا نهادهای رسمی ارائه شود.

این استقلال در ارائه پیام، امکان ایجاد اعتماد بین رسانه و مخاطب را افزایش می دهد. جوانانی که طبیعتاً به دنبال فضایی برای بیان آزادانه افکار و شنیدن دیدگاه‌های مختلف هستند، استقبال بیشتری از این رسانه‌ها خواهند داشت. از سوی دیگر، شبکه‌های خصوصی می‌توانند با پرداختن به مسائل روز و اجتماعی، بستری برای افزایش نگرانی‌های عمومی فراهم کنند و با ارائه محتوای متنوع و جذاب به نیازهای سنین و گروه‌های اجتماعی مختلف پاسخ دهند.

ایجاد این نوع شبکه ها نیز به دولت و نظام کمک می کند تا پیام های خود را از کانال های متنوع و غیررسمی به مخاطبان منتقل کند، بدون اینکه محتوای آن با مقاومت یا تردید اولیه مواجه شود. در نهایت، شبکه های تلویزیونی خصوصی می توانند به توسعه گفتمان های اجتماعی و فرهنگی کمک کنند و نقش سازنده ای در تقویت تعامل و همبستگی ملی به عنوان رابط بین مردم و مسئولان ایفا کنند.

البته ورود شبکه های خصوصی به عرصه رسانه باید زیر نظر سازمان صدا و سیما باشد تا محتوای تولید شده با موازین اخلاقی، اجتماعی و قانونی کشور مطابقت داشته باشد. در این چارچوب، رادیو و تلویزیون می تواند با نظارت بر فعالیت شبکه های خصوصی با حفظ استانداردهای رسانه ای، فضای رقابتی برای ارتقای کیفیت محتوای تلویزیونی ایجاد کند. به این ترتیب صدا و سیما که تاکنون در این زمینه به صورت انحصاری عمل می کرد، مجبور می شود در رقابت با شبکه های خصوصی، برای ارتقای کیفی برنامه های خود تلاش بیشتری کرده و از انحصار خارج شود.

در دنیای امروز، رسانه ها و تلویزیون در سطح جهانی با هم رقابت می کنند. شبکه های خصوصی در بسیاری از کشورهای جهان نقش اساسی در فضای رسانه ای دارند و این امر به ارتقای فرهنگ و توسعه صنعت تلویزیون کمک قابل توجهی کرده است. به عنوان مثال، در بسیاری از کشورهای اروپایی، شبکه های خصوصی به سطح بالایی از استانداردها در تولید برنامه های خاص و خلاق دست یافته اند. در ایران نیز لازم است رسانه ها با استانداردهای جهانی همسو شوند تا توانایی رقابت بین المللی را داشته باشند.

ایجاد شبکه های تلویزیونی خصوصی می تواند مزایای اقتصادی قابل توجهی داشته باشد. این شبکه ها می توانند فرصت های شغلی جدیدی در زمینه های مختلف تولید محتوا، کارگردانی، فیلمنامه نویسی، گرافیک، صداپیشگی و … ایجاد کنند. همچنین با تولید محتوای بومی و انحصاری می توانند بازارهای جدیدی برای تبلیغات ایجاد کنند که در نهایت منجر به توسعه صنعت رسانه و رونق اقتصادی می شود.

تولید محتوای تلویزیونی در ایران به سرعت در حال توسعه است. ایران با فرهنگ غنی و هنرمندان برجسته خود پتانسیل بالایی برای تولید محتوای متنوع و با کیفیت دارد. ایجاد شبکه های خصوصی می تواند به شکوفایی این پتانسیل ها کمک کند و زمینه ساز تولید آثار جذاب تر و با کیفیت تر برای مخاطبان داخلی و خارجی شود.

۵۷۵۷