داریوش مهرجویی از زمان خود جلوتر بود/ صحنه برای عزت الله پلیس مقدس بود و همیشه اعتماد داشت

مهسا بهادری: ماجرای ساخت فیلم «دایره مینا» چیست، داریوش مهرجویی در سال های ابتدایی کارش به پیشنهاد یکی از دوستان پزشکش با بازدید از برخی از دوستانش از وضعیت وحشتناک تجارت خون آگاه شد. حومه شهر؟ از تهران و تصمیم گرفت مستندی از این فجایع بسازد. او که از دوستان صمیمی غلامحسین ساعدی بود، این ماجرا را برای دوستش تعریف کرد و ساعدی که همزمان پزشک و نویسنده بود، گفت که اتفاقاً داستانی در همین موضوع داشته است و اینطور بوده است. این همان چیزی است که فیلم «دایره مینا» از روی داستان «عشگلدونی» ساعدی ساخته شده است.

«دایره مینا» یکی از بزرگ ترین قربانیان سانسور در سینمای قبل از انقلاب بود و به دلیل تصویر سیاهی که از بهداشت و درمان و بیمارستان های آن زمان ارائه می کرد، به مدت سه سال از سوی سازمان نظام پزشکی شکایت کرد و طی آن این در آن زمان سازمان انتقال خون تشکیل می شود و پس از اکران این فیلم اکران می شود.

در «دایره مینا» بیمارستانی که باید محل سلامتی و تندرستی باشد، عملا به فضای سیاهی تبدیل شده است که جان و خون مردم در آن معامله می شود. در این فیلم برخلاف داستان، به دگرگونی نوجوان می‌پردازد، مضمون شبکه مخوف خون برای مهرجویی و ساعدی مهم است. علاوه بر این، دشمنی ساعدی با همسالانش را در «دایره مینا» می توان دید.

به بهانه سالگرد قتل داریوش مهرجویی با ایرج راد که در فیلم «دره مینا» نقش پر رنگی داشت اما نقشش حذف شد گفت وگو کردیم.

چرا داریوش مهرجویی جایگاه ویژه ای در سینمای ایران دارد؟

به نظرم داریوش مهرجویی شخصیت بسیار ارزشمندی در سینمای ایران بود. آقای مهرجویی در اولین تلاش برای تغییر سبک فیلم خود در فیلم «گاو» از هنرمندان و نویسندگان تئاتر استفاده کرد و زمینه ای را فراهم کرد که هنرمندان تئاتر از آن بهره ببرند. ، سینما شکل دیگری به خود گرفت و خود مهرجویی نیز از آن بهره برد و آثار فوق العاده ای به سینما ارائه کرد. در «پستچی»، «دیره مینا» و «اجاره نشین ها» بودم. در فیلم «دایره مینا» تمام کاغذم را گرفتند و نگاتیو را هم از بین بردند.

چرا آن منفی ها حذف شدند؟ راستی ماجرای حذفت از فیلم «دیره مینا» چه بود؟

فیلم «دیره مینا» تقریباً سه سال توقیف بود و من در آن نقش کارآموز جوانی را بازی کردم که سعی می کرد حتی در یک اتاق کوچک بیمارستان یک مرکز خون تأسیس کند، زیرا چنین جایی وجود نداشت و معتادان خون می فروختند و این جوان اعتراض کرد. شبی که فیلم از توقیف خارج شد و می خواست اکران شود، مهرجویی به من گفت تمام قسمت هایی که بازی کردی حذف شده، فقط در یک صحنه گذرا هستی و من گفتم آن نمایشنامه را هم حذف کن. خیلی طول کشید، قسمت هایی در بیمارستان لقمان و قسمت های دیگر در مشهد فیلمبرداری شد. اما در نهایت، خوشحالم که دوباره توانستم The Tenants را بازی کنم.

شما “مستاجرین” را چگونه می بینید؟

«اجاره نشین ها» طنزی اجتماعی و بسیار زیبا بود، بدون استفاده از الفاظ رکیک و عجیب، تماشاگران را به خنده می انداخت و کمدی اصیل و درستی بود. داریوش مهرجویی جایگاه ویژه ای در سینمای ایران دارد و تاثیر ویژه ای بر سینمای ایران داشته است.

داریوش مهرجویی با فیلم «گاو» چه تأثیری بر سینمای ایران گذاشت و تا چه اندازه توانست مسیر سینما را تغییر دهد؟

به هر حال تأثیر آن تأثیر فرهنگی و ساختاری در عرصه بازیگری و نحوه فیلمسازی و محتوا و محتوای آثار بود. همه این موارد در کنار هم قرار گرفتند و یک اثر فوق العاده خلق کردند. همزمان با فیلمبرداری فیلم «گاو» من و عزت الله تعظمی در سال ۱۳۴۷ با ۲۱ سال اختلاف سنی در دانشگاه همکلاسی شدیم. از لحظاتی در فیلم به من گفتند، مثلاً شبی که این گاو از آنجا می گذرد، ساعت ده تهیه کننده به تهران برگشتند، اما نیامدند و در طویله ماندند. این روش ارتباط شگفت انگیز است. او می گفت اگر جاهایی گریه می کرد که بازی نمی کرد، واقعاً آن اشک ها خود به خود سرازیر می شد و به نظر من او بازیگر فوق العاده ای بود.

عزت الله تعظمی آدم خیلی وقت شناس بود، دو ساعت قبل پشت صحنه ظاهر می شد و همیشه قبل از رفتن روی صحنه یا جلوی دوربین چیزی زمزمه می کرد، کنجکاو بودم، یک بار از او پرسیدم قبل از شروع کار چه می گویی؟ در جواب گفتند اعتماد دارم و روی صحنه می روم. در واقع صحنه برای او مقدس بود، به همین دلیل آن مکان را داشت و این سوالات کاملا درونی است.

مهم ترین ویژگی سینمای داریوش مهرجویی از دید شما چه بود؟

ویژگی سینمای داریوش مهرجویی این بود که سعی می کرد کارها را به بهترین شکل انجام دهد، به همین دلیل می گویم شاید کار پایانی را زیاد دوست نداشت؛ به همین دلیل می گویم که کار پایانی را خیلی دوست نداشت. اما تمام کارهایی که در زمان خود انجام داد، تفکر و تفکر و نگاه به یک فکر صحیح را انجام داد. مهرجویی فردی بسیار فرهیخته، متفکر، متفکر، باسواد و اهل مطالعه بود که می دانست چگونه با بازیگر برخورد کند و از زمینه های خلاقانه او استفاده کند. این مسائل نکات ارزشمندی در کار مهرجویی بود که باعث می شد از یک سکانس به راحتی نگذرد و گاهی با تهیه کننده درگیری پیدا می کرد، می خواستند کار زودتر تمام شود، اما او کارش را کرد و به این مسائل توجه نکرد.

داریوش مهرجویی همیشه از زمان خودش جلوتر بود، البته نمی توانم آثارش را تحلیل کنم چون دغدغه های فرهنگی، تاثیرات فرهنگی، بازتاب این تاثیرات و همه اینها بر آثار سینمایی فیلمساز در دوره های مختلف تاثیر می گذارد و اینها چیزهایی نیست که بتوان. به راحتی گفته شود او در مورد آن صحبت کرد.

داریوش مهرجویی یکی از پیشتازان اقتباس ادبی است، داستانی که الان کمتر در سینما می بینیم، چرا این اتفاق افتاد؟

ارقام بسیار تغییر کرده اند و نمی توان تنها یک عامل را بررسی کرد.

جالب ترین خاطره ای که از پشت صحنه فیلم «لجرز» دارید؟

متاسفانه در آن زمان امکانات مثل الان نبود و شاید برایتان جالب باشد که بدانید بسیاری از اتفاقات رخ داده در «اجاره‌ها» واقعی بوده است. قسمتی که کتابخانه روی من فرو ریخت واقعی بود، حتی بعد از اینکه کتابخانه روی من افتاد، من برای چند دقیقه بیهوش بودم زیرا چوب و کتاب ها همه واقعی بودند. سپس از من خواستند که این صحنه را تکرار کنم که با آن موافق نبودم و بعد تمهیداتی اندیشیدند. در جایی که آب جاری است از یک منبع آب 30000 لیتری کمک گرفته اند.

داریوش مهرجویی درباره این اتفاقات چه گفت؟

مهرجویی بود.

۲۴۵۲۴۵