آنها کودکانی هستند که هر روز قربانی استثمار اقتصادی هستند. بهره برداری که برخلاف ظاهر ساده و روزانه خود ، به قلب جامعه حمله کرده است. در دوره فعلی ، بهره برداری اقتصادی دیگر محدود به کارخانه های تاریک و کارگاه های زیرزمینی نیست. اکنون ، فروشندگان مترو ، زباله های نیمه شب ، چراغ های قرمز در پشت چراغ قرمز و حتی تولید نمایشگاه و محتوای تبلیغاتی در فضای مجازی ، اثرات جدیدی از همان مشکل قدیمی هستند: نادیده گرفتن حقوق اساسی کودکان. طبق ماده 4 کنوانسیون حقوق کودک ، دولت ها باید از کودک در برابر هرگونه استثمار اقتصادی و فعالیتی که می تواند آموزش ، سلامت جسمی و روحی یا شخصیت را به خطر بیندازد ، حمایت کند. اما در عمل ، آیا این اصل در ایران است؟ آیا خلاء قانونگذاری ، نظارتی و اجرایی اجازه پشتیبانی واقعی از کودکان شاغل را داده است؟ یا کودکان ، به ویژه در زمینه هایی مانند فضای مجازی ، به نام “استعداد” ، “خلاقیت” و “کسب درآمد خانواده” به ابزاری دفاعی در برابر اقتصاد ناعادلانه تبدیل شده اند؟
طبق ماده 2 کنوانسیون حقوق کودک و مواد 1 و 2 قانون کار ایران ، کار کودک ممنوع است ، مگر اینکه در شرایط خاصی باشد و تحت نظارت دقیق که بهداشت و آموزش کودک را به خطر نمی اندازد. اما در عمل ، عدم وجود مکانیسم های نظارت کافی و جاروبرقی های قانونی باعث شده است که کودکان به طور گسترده در کار سخت مانند زباله و اعطای امتیاز کار کنند. علاوه بر این ، تولید محتوا که اخیراً در فضای مجازی رونق می گیرد ، عملاً فاقد قانون داخلی ایران و حمایت قانونی کافی است. تحقیقات نشان داده است که ضعف تعاریف قانونی از کار کودکان و سوء استفاده اقتصادی ، محدودیت منابع پشتیبانی و عدم هماهنگی بین آژانس های مسئول ، روند درمان این پدیده را کند و ناکارآمد کرده است (سازمان جهانی کار ، 1). روانشناسان توسط روانشناسان تأیید شده اند ، از جمله اختلالات اضطرابی ، افسردگی و اختلالات رفتاری. قرار گرفتن در معرض مداوم در شرایط سخت ، استرس محیطی ، خشونت و تحقیر ، علاوه بر کاهش کیفیت زندگی ، بر توانایی یادگیری و تعامل اجتماعی کودکان تأثیر می گذارد (مطالعات موسسه رفاه و توانبخشی ، 1). از دیدگاه جامعه شناختی ، استثمار اقتصادی کودکان محصول فقر ، نابرابری و ضعف پشتیبانی و سیستم های آموزشی است. این مشکل منجر به کاهش سرمایه انسانی و افزایش چرخه فقر می شود. آموزش ناکافی ، ضعف حمایت اجتماعی و خانواده های خصوصی راه را برای ورود کودکان به این فعالیت ها هموار می کند (گزارش بانک جهانی ، 1). استراتژی ها و پیشنهادات موجود چیست؟
1. اصلاح و به روزرسانی قوانین مربوط به کار کودکان و بهره برداری اقتصادی ، با تأکید بر آخرین شرایط فضای مجازی و تولید محتوای تظاهرات.
2. تقویت مؤسسات نظارت و هماهنگی بین بخش برای رفتار با استثمار کودکان.
3. برنامه های پشتیبانی آموزشی و روانشناختی برای کودکان آسیب دیده ؛
4. ایجاد فرصت های جایگزین اقتصادی و آموزشی برای کودکان و خانواده های آنها ؛
5. افزایش آگاهی و ابزارهای عمومی در مورد حقوق کودک و پیامدهای بهره برداری اقتصادی.
کودکان آینه آینده هستند. آینده ای که اگر چهره های فقر ، تحقیر ، بهره برداری و سکوت امروز با چالش های پیچیده تری روبرو شود. بهره برداری اقتصادی ، به هر طریقی که به نظر می رسد ، نقض آشکار حقوق اساسی کودکان است. حق شناخته شده در اسناد بین المللی ، قانون اساسی ایران ، قانون حمایت از کودکان و نوجوانان و اصول اخلاقی و انسانی. خریدهای کودکان در خیابان ها ، زباله های شبانه ، شیشه به شکل شیشه در پشت چراغ قرمز یا حتی حضور جسورانه و کنترل شده آن در تولید محتوای نمایشگاه در فضای مجازی ، اثرات جدید یک پدیده مزمن است. پدیده ای که اگرچه گاهی اوقات رنگ “معصومیت” یا “هنر” است ، اما بهره برداری ساختاری پنهان در عمق آن است. از نظر روانشناختی ، این کودکان در معرض صدمات جدی مانند اضطراب مزمن ، کاهش عزت نفس و رو به وخامت رشد عاطفی و شناختی قرار می گیرند. از دیدگاه اجتماعی ، جامعه ای که فرزندان خود را به خیابان سوق می دهد ، بازار و مطالعه سرمایه انسانی آینده خود را از دست می دهد. و از دیدگاه حقوقی ، عدم وجود مکانیسم های نظارت مؤثر ، خلاء قانونگذاری و اجرایی و عدم آموزش عمومی در موارد جدید کار کودکان ، اوضاع را پیچیده تر و نگران کننده تر کرده است. اکنون زمان آن رسیده است که رهبران سیاسی ، قانونگذاران ، سازمان های نظارتی ، خانواده ها و فعالان حقوق کودکان به طور جدی و هماهنگ عمل کنند تا چرخه استثمار اقتصادی کودکان را متوقف کنند. آینده کودکان را نمی توان با هزینه درآمد روزمره فروخت. سکوت امروز به معنای تأیید فردا است.
* وکیل ، استاد دانشگاه و محقق حقوق بین الملل
