شاید برای شما پیش‌آمده باشد که در یک روز گرم تابستانی پس از فعالیت زیاد در گرما، و یا ورزش طولانی‌مدت به‌ویژه در رطوبت بالا، دچار احساس گرمای شدید، تعرق، ضربان قلب شدید و حتی سرگیجه شده باشید. این نشانه‌ها را باید علائم گرمازدگی بدانید و سریعا برای درمان گرمازده شدن اقدام کنید. گرمازدگی علل و نشانه‌های مختلفی دارد و می‌تواند فرد را به اشکال گوناگون درگیر کند. اگرچه این بیماری در بسیاری از موارد قابل پیشگیری و درمان است، اما در صورت تشدید و بی‌توجهی می‌تواند منجر به سکته قلبی و حتی مرگ گردد.
اگر شما هم به دنبال پاسخ این سوال هستید که گرمازدگی چیست؟ علائم و درمان آن کدام است؟ و اینکه آیا گرمازدگی واگیر دارد؟ لطفا با سایت فارسیرو همراه باشید؛ زیرا ما در این مقاله قصد داریم تمام نکات این مساله را شرح دهیم.
گرما زدگی چیست؟
گرمازدگی به حالتی گفته میشود که در آن بدن فرد براثر ورزش طولانی‌مدت و یا فعالیت بدنی زیاد در گرما و رطوبت، آب و املاح خود را ازدست‌داده و دیگر قادر به تعرق نباشد. در محیط‌های گرم، بدن انسان به‌وسیله‌ی تعرق، خنک میشود و درصورتی‌که امکان تعرق وجود نداشته باشد بدن، گرما را در خود حفظ کرده و علائم گرما زدگی بدن شکل می‌گیرند. این مشکل معمولا با قرار گرفتن بدن در محیط خنک، نوشیدن مقدار کافی آب و استراحت قابل‌کنترل است؛ اما اشکال شدیدتر آن نیاز به درمان خانگی و گاه مراجعه به پزشک دارند.
آنچه باید موردتوجه قرار گیرد، اهمیت آب و مایعات در هنگام فعالیت بدنی مخصوصا در فصل گرما است؛ بنابراین همیشه سعی کنید قبل، بعد و در حین فعالیت و ورزش آب را به مقدار لازم مصرف کنید تا بدن شما توانایی تعریق و خنک کردن خود را داشته باشد.
علت گرمازدگی و گرمازده شدن در کودکان و بزرگسالان
همان‌طور که گفته شد از دست دادن آب و املاح بدن منجر به این عارضه شایع در تابستان میشود؛ اما علل و عوامل دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند منجر به گرمازده شدن شوند. محیطی که در آن قرار دارید می‌تواند علت گرمازدگی باشد؛ زیرا درصورتی‌که دمای محیط و رطوبت بالا باشند و به دلیل سکون هوا و عدم امکان تبخیر و تعرق بدن، گرما زده شدن صورت می‌گیرد. لباس شما نیز می‌تواند به این مساله کمک کند؛ زیرا لباس زیاد و یا لباس تیره اجازه‌ی دفع حرارت را به بدن نمی‌دهد درنتیجه تعرق و خنک شدن نیز انجام نمی‌گیرد.
قرار گفتن در معرض مستقیم نور آفتاب، آماده نبودن و عادت نداشتن بدن به فعالیت در گرما، اعتیاد و مصرف دخانیات، چاقی و چربی زیاد بدن، مصرف برخی داروها و همچنین داشتن برخی بیماری‌های زمینه‌ای می‌توانند ازجمله عوامل حفظ گرمای بدن و درنتیجه گرمازدگی باشند. علاوه بر موارد گفته‌شده باید بدانید که کودکان به دلیل سن کم خود از سیستم ایمنی ضعیف‌تری برخوردار هستند و بدن آن‌ها این توانایی را ندارد که گرما و حرارت خود را به‌درستی تنظیم کند؛ بنابراین علاوه بر موارد گفته‌شده، سن کم و کودکی خود می‌تواند یک علت برای این بیماری باشد.
اما گرما زدگی چه علائمی دارد و چگونه می توان از آن جلوگیری کرد؟
نشانه ها و علائم گرمازدگی چیست؟
نشانه های گرمازدگی متفاوت هستند و این علائم بستگی به درجه و نوع گرما زده شدن فرد دارند. انواع گرمازدگی را می‌توان به سه دسته‌ی خفیف، متوسط و گرما زدگی شدید تقسیم کرد که علائم هرکدام از این‌ها با دیگری متفاوت است. اگر پس از فعالیت و ورزش کردن در محیط گرم احساس درد در ناحیه‌ی شکم، بازو و یا ساق پای خود کردید بدانید که دچار این مشکل خفیف شده‌اید؛ در این صورت بهتر است دست از فعالیت بردارید و پس از نوشیدن آب‌خنک عضلاتی که دچار درد شدهاند را به‌آرامی کشش و ماساژ دهید.
اگر پس از ورزش و فعالیت بدنی زیاد احساس خستگی شدید همراه با سردرد، گیجی، حس بی‌حالی شدید و استفراغ به شما دست داد باید بدانید که دچار گرمازده شدن از نوع متوسط آن شده‌اید. برای درمان این حالت سریعا به یک محیط خنک رفته، در صورت هوشیاری آب‌خنک همراه با املاح بنوشید، لباس خود را درآورید و سعی کنید دست و پای خود را با حوله خیس کنید و در معرض باد خنک قرار بگیرید.
در حالت گرما زدگی شدید، درجه حرارت بدن به بالاتر از 40 درجه سانتی‌گراد می‌رسد و معمولا با علائمی همچون تهوع، تشنج، کاهش سطح هوشیاری و درنهایت کما همراه است. در این حالت سریعا با اورژانس تماس گرفته و تا رسیدن اورژانس فرد را در یک وان یخ قرار داده، لباس او را درآورید و در زیر بغل، کشاله ران و گردن او تکه‌هایی از یخ را قرار دهید.
پیشگیری و جلوگیری از گرمازدگی در روزهای گرم تابستان
همان‌طور که گفته شد این بیماری ناشی از فعالیت سنگین و از دست دادن آب بدن است؛ بنابراین برای جلوگیری از گرمازدگی و گرمازده شدن باید از بروز موارد ذکرشده جلوگیری کنید. اگرچه گرما زدگی بدن در اکثر موارد قابل‌درمان است اما پیشگیری همیشه بهترین راه ممکن است. برای پیشگیری بهتر است به این موارد توجه کنید:
- در روزهایی که گرما و رطوبت هوا بسیار زیاد است دست از ورزش و فعالیت سنگین بردارید.
- اگر مدت کوتاهی است که در یک منطقه گرمسیری ساکن شده‌اید، تایم فعالیت خود را کم‌کم افزایش دهید.
- از پوشیدن لباس‌های تیره و به تعداد زیاد خودداری کنید.
- از حضور مستقیم مقابل نور آفتاب اجتناب کرده و سعی کنید ورزش خود را به شب یا زمانی که هوا خنک‌تر است موکول کنید.
- دو ساعت قبل از ورزش سه لیوان، قبل از شروع ورزش یک لیوان و در حین ورزش هر بیست دقیقه آب میل کنید.
- در حین فعالیت دقایقی را به استراحت و نوشیدن مایعات اختصاص دهید.
- پس از ورزش مطمئن شوید میزان آب ازدست‌رفته را جبران کرده‌اید.
موارد گفته‌شده می‌توانند در جهت جلوگیری از گرمازده شدن و بروز علائم گرمازدگی به شما کمک زیادی بکنند.
درمان گرمازدگی شدید و خفیف در خانه
در صورت مواجهه با فردی که دچار این عارضه شده است، در ابتدا خونسردی خود را حفظ کرده تا بتوانید بهترین تصمیم را بگیرید. دور کردن فرد از محیط گرما، سبک کردن لباس‌ها و دادن آب و مایعات خنک جزء اولین اقدامات در این موقعیت هستند. درصورتی‌که گرما زدگی از نوع شدید و حاد باشد پس از تماس با اورژانس فرد را در وان یخ قرار داده و یا تکه‌هایی یخ در زیر بغل و بدن فرد قرار دهید. علاوه بر موارد گفته‌شده برخی نوشیدنی‌ها و مایعات خنک وجود دارند که می‌توانید آن‌ها را در خانه تهیه و به فردی که دارای علائم گرمازدگی شده است بدهید. در ادامه بهترین و مفیدترین آن‌ها را شرح خواهیم داد.
درمان گرمازدگی با عسل
عسل ازجمله مواردی است که برای درمان گرما زده شدن بسیار توصیه‌شده است و می‌توان آن را هم به‌صورت موضعی استفاده کرد و هم به‌صورت خوراکی. یکی از نوشیدنی‌هایی که با عسل می‌توان تهیه کرد شربت سرکه‌انگبین است که در صورت شیرین کردن آن با عسل بسیار موثر است. همچنین ترکیب عسل و خاکشیر یکی دیگر از این نوشیدنی‌های مفید است که بهتر است در آن عسل کنار استفاده شود؛ زیرا دارای طبع معتدلی است. عسل را می‌توانید به‌صورت موضعی در قسمت‌های گرم بدن بمالید و با این کار گرمای بدن را کاهش دهید. اطمینان حاصل کنید که عسل طبیعی باشد و فرد نسبت به آن حساسیت نداشته باشد.
شربت آبلیمو برای گرمازدگی
آبلیمو نیز در پیشگیری، درمان و رفع گرمازدگی بسیار موثر است به‌طوری‌که مصرف روزانه آبلیمو و آب به همراه مقدار کمی نمک در جلوگیری از این بیماری بسیار موثر است. برای درمان نیز شربت شیرین و خنک آبلیمو به همراه عسل و نعناع خاصیت خنک‌کننده و ضد عطش دارد.
پیاز برای گرمازدگی
درمان به‌وسیله‌ی پیاز ازجمله راه‌کارهای قدیمی و سنتی است که تا امروز باقی‌مانده و همچنان مرسوم است. برای استفاده از پیاز شما باید آب پیاز را گرفته و به کف پاها، پشت گوش و سینه‌ی فرد بیمار بمالید و با این کار شدت گرمای بدن را کم کنید. راه دیگر این است که یک قاشق غذاخوری آب پیاز را با مقداری عسل ترکیب کرده و در اختیار فرد قرار دهید. این دو اقدام ساده می‌توانند به شما در جهت کنترل گرمازدگی کمک زیادی کنند.
سایر درمان‌های خانگی
علاوه بر موارد گفته‌شده انواع نوشیدنی‌های دیگر هستند که خاصیت خنک‌کننده و رفع گرما و تشنگی دارند. نوشیدنی‌هایی همچون:
- آب گلاب: آب گلاب را با نبات‌داغ شده و یا به همراه یخ به فرد دهید تا با میل کردن آن سموم بدن دفع گردند.
- آب‌طالبی و
- : هردو بسیار خنک‌کننده هستند و در شرایط این مشکل شایع د رفصل تابستان می‌توانند از بروز مشکلات قلبی جلوگیری کنند
- شربت خاکشیر و تخم شربتی: این دانه‌ها به دلیل ذخیره آب در خود بسیار مفید و برطرف‌کننده گرما و تشنگی هستند.
- شربت به‌لیمو: کمی برگ به‌لیمو را به آب داغ اضافه کرده و پس از خنک شدن با عسل میل کنید. این کار در رفع تشنگی، بهبود سیستم ایمنی بدن و همچنین تقویت عضلات بدن بسیار موثر است.
- آب‌دوغ خیار: دوغ و خیار هردو خاصیت ضد تشنگی دارند بنابراین در تامین آب بدن بسیار مفید هستند. دقت کنید که از دوغ بدون گاز و کم‌نمک استفاده کنید.
- سرکه سیب: با ترکیب مقداری سرکه سیب با آب علائم گرمازدگی را رفع کرده و سرگیجه و تهوع را درمان کنید.
همچنین بخوانید: خواص هندوانه | مضرات و فواید هندوانه و پوست آن + کالری هندوانه
سوالات متداول
برای درمان گرمازدگی چه بخوریم؟
برای درمان گرما زدگی مهم‌ترین فاکتور خوردن آب و مایعات خنک است. درصورتی‌که این اتفاق در خارج از منزل برای شما یا دوستانتان اتفاق افتد؛ بهترین کار نوشیدن آب‌خنک و قرار گرفتن در هوایی مطبوع است. اگر در خانه باشید می‌توانید از انواع نوشیدنی‌ها با طبع خنک استفاده کنید که مهم‌ترین آن‌ها ترکیب عسل و خاکشیر، آبلیمو و عسل، شربت به‌لیمو، شربت خاکشیر و تخم شربتی و همچنین آب‌طالبی یا هندوانه هستند.
آیا گرمازدگی باعث تب میشود؟
این مشکل انواع مختلفی دارد که در نوع خفیف آن فرد با شکم‌درد یا گرفتگی عضلات مواجه میشود اما در نوع متوسط آن ممکن است به دلیل دمای بالای بدن فرد دچار تب شود؛ که در این صورت بهترین راه، خنک کردن بدن و تعدیل دما به‌وسیله‌ی حوله‌ی خیس یا قرار گرفتن در وان یخ است.
آیا گرمازدگی باعث اسهال میشود؟
دل‌پیچه و اسهال از علائم شایع در فصل گرما و ناشی از گرمازده شدن است که هم در بین کودکان و هم بزرگسالان مشاهده میشود. باید گفت که اسهال تنها ناشی از گرمازدگی نیست و در دیگر فصول سال هم امکان بروز آن ممکن است؛ اما این بیماری در تابستان و با شروع فصل گرما تشدید می‌گردد.
آیا گرمازدگی باعث استفراغ میشود؟
استفراغ یکی دیگر از علائم گرمازدگی است که با مشاهده آن باید سریعا برای رفع و درمان آن اقدام کرد. در گرمازدگی خفیف ممکن است شما تنها حالت تهوع داشته باشید اما در نوع متوسط آن فرد ممکن است دچار استفراغ گردد.
آیا گرمازدگی باعث سرگیجه میشود؟
اگر در فصل گرما پس از فعالیت یا ورزش دچار سرگیجه شدید بدانید که ممکن است گرما زده شده باشید؛ زیرا سرگیجه یکی از علائم شایع گرمازدگی است. پس از مشاهده این حالت سریعا دست از فعالیت کشیده و استراحت کنید.
آیا گرمازدگی واگیر دارد؟
متخصصان معتقد هستند که برخی بیماری‌ها مثل اسهال، استفراغ یا مسمومیت‌های غذایی ممکن است واگیردار باشند. درصورتی‌که اسهال یا استفراغ فرد گرمازده همراه با عفونت باشد، ترشحات ناشی از آن ممکن است به سایر افراد منتقل‌شده و آن‌ها را نیز درگیر کند.
سخن پایانی
فعالیت و ورزش در روزهای گرم تابستان در عین جذابیت و دل‌چسب بودن می‌تواند خطرناک و مشکل‌ساز باشد. ورزش سنگین در روزهای اوج گرما و رطوبت، سبب افزایش دمای بدن و درنتیجه گرما زده شدن میشود. در صورت مواجهه با فردی که گرما زده شده است شما باید در ابتدا دقت کنید که گرما زدگی بدن از چه نوعی است و سپس برای درمان و رفع آن اقدام کنید.
گرمازده شدن اگرچه در اکثر موارد به‌آسانی رفع میشود اما موارد حاد و گرما زدگی شدید ممکن است منجر به سکته قلبی و حتی مرگ گردد. شما برای پیشگیری و درمان این مشکل می‌توانید از درمان‌های خانگی استفاده کنید که در عین سادگی بسیار کارآمد و موثر هستند. ما در این مقاله به این موضوع پرداختیم که گرمازدگی چیست؟ علل، نشانه‌ها و درمان آن کدام است؟ اگر شما هم در این زمینه سوال یا تجربه‌ای دارید آن را با ما در میان بگذارید.
با شروع فصل گرما و سخت شدن فعالیت‌های اجتماعی و ورزش کردن در هوای گرم، بسیاری از افراد ممکن است با گرما زده شدن یا علائم آن روبه‌رو گردند. همین امر سبب میشود سولات گوناگونی حول این قضیه به وجود آید که ما در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها پاسخ‌خواهیم داد.
